Cảm nhận về đoạn thơ "Dữ dội và dịu êm... khi nào ta yêu nhau" và nhận xét về tình cảm của người con gái khi đang yêu

Thơ của Xuân Quỳnh hồn nhiên, yêu đời mong ước về tình yêu lứa đôi giản dị tràn đầy cảm xúc lãng mạn. Sóng là tiếng nói của người phụ nữ về khát khao được sống trong tình yêu. Hãy cùng Topbee Cảm nhận đoạn thơ "Dữ dội và dịu êm... khi nào ta yêu nhau" và nhận xét về tình cảm của người con gái khi đang yêu.

Dàn ý cảm nhận đoạn thơ

a. Mở bài

- Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm

- Nêu vấn đề nghị luận

b. Thân bài

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác

- Khổ 1:

+ Sử dụng nghệ thuật tương phản: dữ dội – dịu êm, ồn ào – lặng lẽ

+ Nghệ thuật nhân hóa: “sông không hiểu”

- Khổ 2:

+ Nỗi khát vọng về tình yêu “Nỗi khát vọng… ngực trẻ”

- Khổ 3:

+  Điệp ngữ “em nghĩ về” và câu hỏi: “Từ nơi nào sóng lên” ==> Niềm khát khao về tình yêu và nhận thức về tình yêu muôn đời

- Khổ 4:

+ Xuân Quỳnh dựa vào quy luật tự nhiên để tìm khởi nguồn của sóng, của tình yêu, gợi lên sự trăn trở trước bí ẩn của tình yêu, thời điểm bắt đầu tình tình yêu

- Tổng kết nội dung, nghệ thuật

- Nhận xét về tình cảm của người con gái khi yêu

c. Kết bài

- Kết luận vấn đề

- Liên hệ bản thân

Cảm nhận về đoạn thơ

“Em trở về đúng nghĩa trái-tim-em

Là máu thịt, đời thường ai chẳng có

Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa

Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”

(Tự hát – Xuân Quỳnh)

Tình yêu là gì mà khiến ngàn trái tim thổn thức khôn nguôi, triệu tấc lòng nồng nàn say đắm, bao kiếp sống khát khao chờ mong? Yêu là say, là đợi là chờ; yêu là cất lòng mình để mong nhớ; yêu là lo, là bồn chồn, thao thức, hay đơn giản chỉ là rung động cõi lòng… Chẳng có định nghĩa nào là trọn vẹn chữ “tình” ấy; chỉ biết tự rất lâu, tình đã rải khắp dòng chảy vô tận, rực tràn vạn nẻo văn chương. Với quan niệm, tình yêu chân thành sẽ vượt qua mọi biên giới, mọi hạn định của thời gian; Xuân Quỳnh – đã sáng tác “Sóng” như khắc sâu tình yêu mãnh liệt, da diết khát vọng hạnh phúc giữa đời thường vào nền thi ca. Nổi bật lên là khổ thơ: “Dữ dội và dịu êm... Khi nào ta yêu nhau” thể hiện những thắc mắc, băn khoăn, mơ hồ trong tình yêu đôi lứa và tâm tư của người con gái khi đang yêu. 

Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ các nhà thơ thời kì chống Mỹ. Nhà thơ có một tuổi thơ nhiều thiệt thòi: mẹ mất sớm, không được ở gần cha, có thể vì thế mà Xuân Quỳnh luôn khao khát tình yêu thương, khao khát mái ấm gia đình và tình mẫu tử. Xuân Quỳnh là một người phụ nữ có cuộc đời đa đoan, có trái tim đa sầu đa cảm, gắn bó hết mình với cuộc sống hằng ngày và luôn trân trọng, nâng niu, chắt chiu cho thường ngày bình dị. Thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên, tươi tắn, vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc bình dị đời thường. Nhà thơ cho ra dời các tập thơ: Tơ tằm – Chồi biếc, Hoa dọc chiến hào, Gió Lào cát trắng, Lời ru trên mặt đất, Tự hát, Hoa cỏ may,... Bài thơ “Sóng” được sáng tác năm 1967 trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái Bình), in trong tập “Hoa dọc chiến hào” (1968). Qua hình tượng sóng, trên cơ sở khám phá sự tương đồng, hòa hợp giữa sóng và em, bài thơ diễn tả tình yêu của người phụ nữ tha thiết, nồng nàn, chung thủy, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Từ đó ta thấy được tình yêu là một tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người.

Những vần thơ đầu tiên đã miêu tả cung bậc cảm xúc đa dạng, phức tạp của người con gái khi yêu đồng thời thể hiện quan niệm mới mẻ về tình yêu:

“Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể”

Trong hai câu thơ đầu tiên nhà thơ đã miêu tả những trạng thái đối lập của những con sóng ngoài đại dương và đó cũng chính là những cung bậc cảm xúc của người con gái khi yêu. Tác giả sử dụng các cụm từ đối lập, tương phản để miêu tả tính chất của con sóng: lúc thì dữ dội, ồn ào lúc thì lại dịu êm, lặng lẽ. Cũng giống như sóng, tính khí thất thường của người con gái khi yêu được biểu lộ rõ nét như những xúc cảm trái ngược: lúc hờn giận vô cớ, lúc nhớ thương nồng nàn mãnh liệt, lúc lại dịu ngọt đắm say, có khi lại nhớ nhung cồn cào da diết, có lúc lại yên tĩnh chiêm nghiệm:

"Nắm trong tay chỉ nửa mảnh trăng mời 

Còn một nửa không lời nào bật mí"

Thế nhưng những xúc cảm dường như đối lập ấy lại thống nhất bởi lẽ nó xuất phát từ một tình yêu chân thành tha thiết và đó cũng chính là những biến đổi thật mạnh mẽ trong tình yêu của em dành cho anh. Chao ôi! Dưới ngòi bút tài hoa của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh, tình yêu hiện lên mới độc đáo và kì lạ làm sao! Những cảm xúc ấy tuy đối lập nhưng lại được nối với nhau bằng chữ “và” thể hiện mối quan hệ song hành, đi liền với nhau, không thể nào tách rời được. Những cảm xúc ấy cứ như hình với bóng, cận kề nhau tạo nên một chỉnh thể tình yêu vô cùng hoàn hảo. Có thể thấy sự mâu thuẫn phức tạp trong trái tim người con gái đang yêu là những cảm xúc đặc biệt luôn hiện hữu trong trái tim họ. Mượn những trạng thái của sóng, nhân vật trữ tình đã tự giãi bày bộc lộ một cách hết sức chân thành những biến động trong lòng mình khi đến với tình yêu.

Xuân Quỳnh đã đưa ra một quan niệm tình yêu vô cùng mới mẻ: chủ động buông bỏ những giới hạn chật hẹp, tầm thường để vươn ra biển lớn tình yêu:

“Sông không hiểu nổi mình 

Sóng tìm ra tận bể”.

Hai câu thơ đã nói về hành trình đi tìm không gian rộng lớn của sóng. “Sông”, “bể” đều là không gian làm nên sóng biển, thế nhưng chỉ khi ở không gian bao la rộng lớn là bể thì sóng mới chính là sóng, sóng được sống với những cung bậc trạng thái vốn có của chính mình. Ngọn sóng đã thực hiện một cuộc hành trình gian nan để từ chối không gian chật chội, tù túng là sông để tìm đến bể bao la cho thỏa sức vẫy vùng. Đặc trưng của văn học là lấy ngôn từ làm chất liệu xây dựng hình tượng và ở đây, Xuân Quỳnh đã sử dụng vần thơ giản dị của mình để khắc họa hình tượng sóng và em luôn luôn song hành, hòa quyện vào nhau. Tuy nhiên sóng vốn vô tri vô giác. Vậy phải chăng ẩn sau hình tượng này, thì nhân còn muốn gửi gắm điều gì khác? Nói đến hành trình tìm ra bể lớn của sóng chính là nói đến hình tượng em trong hành trình tìm kiếm tình yêu của mình. Sóng đã được nhân hóa và ẩn dụ để biểu tượng cho sự đắm say mạnh mẽ của nhân vật em. Khi ở môi trường chật hẹp, sóng không tìm thấy “bờ anh” của cuộc đời mình nên sóng hoàn toàn có thể đi xa, vươn ra xa nơi rộng lớn hơn để tìm bến đỗ cho cuộc đời mình. Đó cũng chính là xu hướng vận động của sóng trong tình yêu, sóng sẽ luôn vượt qua mọi giới hạn để đến một nơi có “bờ anh của mình”. Tựa như ông bà ta đã từng nói: “ Yêu nhau thì tam tử núi cũng trèo, ngũ lục sông cũng lội mà thất bát đèo cũng qua”. Hành trình đi tìm không gian sống rộng lớn của sóng cũng giống như hành trình tìm kiếm hạnh phúc và tình yêu của em. Em đã bỏ qua vượt lên những tình yêu tầm thường vị ki, hẹp hòi để hướng đến một tình yêu cao thượng, vị tha, bao dung hơn. Dường như sóng và em có sự đồng điệu, thống nhất. Sóng đi tìm không gian rộng lớn để được thỏa sức vẫy vùng còn em tìm đến một tình cảm lớn lao để được thấu hiểu, bao dung, chở che và được sống đúng với chính mình. Người con gái đã không còn thụ động, nhẫn nhục chịu đựng mà đã vượt qua những lễ giáo xưa cũ trở nên táo bạo, quyết liệt, mạnh mẽ, tự tin hơn trong hành trình tìm kiếm tình yêu đích thực. Đây chính là quan điểm hiện đại, mới mẻ, táo bạo của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh trong tình yêu như những vần thơ của chị đã viết:

“Trái tim buồn sau lần áo mỏng 

Từng đập vì anh vì những trang thơ 

Trái tim nay mỗi phút mỗi giờ 

Chỉ có đập cho mình em đau đớn."

Thế nhưng, người con gái ở hai câu thơ này không còn nhẫn nhục chịu đựng, bị động như những người con gái trong xã hội xưa mà cô hiện lên thật táo bạo, chủ động, và cô cùng tự tin trong tình yêu. Người con gái ấy thật minh bạch, quyết liệt trong hành trình đi tìm tình yêu đích thực. Đây là quan điểm hiện đại và mới mẻ của thi sĩ Xuân Quỳnh trong tình yêu. Nó đã phá vỡ quan niệm về tình yêu xưa cũ cũng như những định kiến lạc hậu mà người phụ nữ bị gán lên “ cha mẹ đặt đầu con ngồi đấy". Là một thi nhân, Xuân Quỳnh đã khơi được " những nguồn chưa ai khơi”, đem lại sự mới mẻ cho người đọc cũng như cho toàn xã hội.

Sóng của Xuân Quỳnh mang một vẻ đẹp đầy nữ tính và đó cũng là vẻ đẹp đặc trưng trong tính cách của người phụ nữ khi yêu, rất khó nắm bắt, rất khó hiểu nhưng đó là lý do tại sao họ lại là một nửa của thế giới này. Dường như những xúc cảm thăng trầm ấy làm cho tình yêu có những lúc thăng hoa, trâm bồng tạo nên một bản tình ca đầy lãng mạn với khát vọng tình yêu bất tử:

“Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ"

Hai câu thơ đầu nói về quy luật của sóng để gián tiếp nói về quy luật của tình yêu. Thán từ “ôi” cất lên gợi biết bao nỗi niềm và cảm xúc mãnh liệt. Những chữ “ngày xưa”, “ngày sau” kết hợp với những từ “vẫn thế” làm cho câu thơ mang sắc thái khẳng định mạnh mẽ. Nhà thơ đã khẳng định một quy luật muôn đời của thiên nhiên tạo vật: Sóng vẫn là Sóng vẫn “ru mãi ngàn năm” bản tình ca bất tử của biển. Sóng chính là những cung bậc và nốt nhạc của thiên nhiên, hàng triệu năm hàng ngàn năm sau sóng vẫn mãi ào ạt xô bờ, vẫn dịu êm, vẫn lặng lẽ, vẫn dữ dội và ồn ào. Xuân Quỳnh dường như cũng thương tiếc cho sự hữu hạn của đời người. Ở điểm này, Xuân Diệu rất đồng cảm với Xuân Quỳnh:

“ Lòng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật 

Không cho dài tuổi trẻ của nhân gian

Nói làm 1 chỉ rằng xuân vẫn tuần hoàn

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại

Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi 

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời”

Cũng giống như sóng, khát vọng tình yêu, khát vọng về hạnh phúc lứa đôi vẫn đập mãi trong tâm hồn tuổi trẻ.

“Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ”

Đứng trước sóng đứng trước quy luật tồn tại ngàn năm của sóng, Xuân Quỳnh đã tìm ra quy luật cháy bỏng của nhân loại đó là khát vọng về tình yêu, về hạnh phúc lứa đôi. Thế nhưng, nữ sĩ không thương tiếc thời gian quá lâu mà lại “ vỡ” ra một chân lý tình yêu vô cùng đơn giản nhưng đặc biệt cực kì!Nhà thơ đã khẳng định một quy luật của tự nhiên: hàng ngàn hàng triệu năm trước khi chưa có ta thì sóng vẫn dữ dội, vẫn ồn ào, dịu dàng và lặng lẽ. Từ quy luật của tự nhiên nữ thi sĩ đã đi tìm quy luật trong cuộc sống tình cảm của con người, tình yêu là khát vọng
cháy bỏng của nhân loại, nó bồi hồi trong trái tim con người, nhất là tuổi trẻ. Bao nhiêu thế kỷ qua đi con người đến với tình yêu, tình yêu trở thành một điều kỳ tồn tại mãi khi con người vẫn còn tồn tại. Từ trái nghiệm bản thân Xuân Quỳnh đã diệu không thể thiếu và sẽ còn một chân lý: khát vọng tình yêu là vĩnh viễn, bất tử. Nó không chỉ thường trực trong tâm hồn khẳng định con người đặc biệt là tuổi trẻ mà nó còn khiến con người ta trở lại tái sinh giống như con sóng biển ào lên rồi lại tan ra hòa nhập vào biển cả ngàn năm. Cuộc đời ta tựa như một món ăn chưa được nêm nếm, mà khi thêm chút tình yêu, nó sẽ trở nên đậm đà, ngọt ngào hơn. Nếu thiếu chút gia vị ấy, cuộc sống này thật tẻ nhạt biết bao! Khát vọng tình yêu là khát vọng của muôn đời, của quá khứ, hiện tại, tương lai, chỉ cần trong trái tim những người trẻ còn đập những nhịp đập ngân rung thì khát vọng tình yêu sẽ trường tồn mãi mãi.
Ở hai khổ thơ tiếp theo, tác giả đã truy tìm căn nguyên của sóng nhưng cũng là cuộc truy tìm căn nguyên, nguồn gốc của tình yêu:

“Trước muôn trùng sóng bể

Em nghĩ về anh, em  

Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sông lên?

Sóng bắt đầu từ gió 

Gió bắt đầu từ đâu?

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau"

Từ những con sóng biển Xuân Quỳnh liên tưởng đến những khát vọng tình yêu của con người và khi tình yêu đến như một lẽ tự nhiên và thường tình, con người có nhu cầu tìm hiểu và cắt nghĩa, lý giải nó. Đứng trước biển “em” bắt đầu suy nghĩ về “anh” về “em” về biển lớn rồi cắt nghĩa lí giải tình yêu bằng sự đáng yêu và dễ thương của tâm hồn một người phụ nữ đang say đắm trong tình yêu! Chị có thể lí giải sóng bắt đầu từ gió, sóng ào ạt xô bờ bắt nguồn từ những luồng gió ngoài khơi xa. Thế nhưng chị đã bắt đầu thú nhận sự bất lực và đáng yêu của mình như một cái lắc đầu đáng yêu:

“Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau"

Cái lắc đầu đấy chính là câu trả lời cho những khởi nguồn muốn tìm kiếm và lí giải về tình yêu! Tình yêu tồn tại vĩnh viễn cùng nhân loại, đó chính là thứ cảm xúc, tình cảm phong phú, phức tạp và khó lí giải, cắt nghĩa của con người. Xuân Quỳnh đã diễn đạt rất sâu sắc về điều mà Pascal đã nói: “Trái tim có những quy luật riêng mà lí trí không thể hiểu được”. Tình yêu cần có lí trí nhưng trước hết là câu chuyện của trái tim cho nên không thể dùng lí trí tỉnh táo để xác định thời điểm chính xác bắt đầu một mối tình. Chính sự bất lực của những câu trả lời đã góp phần kì ảo hóa tình yêu không lí giải được về nguồn gốc của tình yêu nhà thơ đi đến sự thú nhận đầy đáng yêu. Đó là một câu trả lời duyên dáng, đầy nữ tính và phù hợp với tính cách của nữ sĩ Xuân Quỳnh. Bởi lẽ có ai là hiểu rõ được quy luật của tình yêu thậm chí là ng hoàng thơ tình Xuân Diệu đã từng cất lên:

“Làm sao cắt nghĩa được tình yêu 

Có nghĩa gì đâu một buổi chiều

Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt

Bằng mây nhẹ nhẹ gió hiu hiu”

Tình yêu thật khó hiểu làm sao! Nó phức tạp đến cái mức không có một khái niệm chính xác nào! Nhân loại từ cổ chí kim đến nay, từ đông sang tây đã tốn quáng thái tâm lý hết sức đông thể trong đời sống tình cảm khiến ai hài lòng. Tình yêu là một trạng thái hóc búa mà không để được mã hóa bằng những ý người tình yêu giống như một thước đo tách mình ra khỏi sóng để tự bộc bạch mình. Quy luật của thông thường. Từ đây hình tượng đất kì một quy luật nào cả, bất tuân theo mọi định nghĩa, định là yêu chính là không tìm cho bố một quy tắc duy nhất: đó là quy tắc của trái tim.

Sóng là hình ảnh ẩn dụ của em vì thế mà qua sóng chúng ta hiểu được tâm hồn người phụ n trong tình yêu và thấy được những rung động trong tâm hồn. Thể thơ ngũ ngôn linh hoạt đã tạo ra âm hưởng, nhịp điệu của bài thơ vừa nhịp nhàng sôi nổi, vừa dào dạt lắng sâu. Nhịp sống nhưng đồng thời cũng là nhịp tâm hồn. Ngôn ngữ trong bài thơ trong sáng, giản dị, giàu sức biểu cảm. Đoạn thơ sử dụng rất nhiều thủ pháp nghệ thuật như: ẩn dụ, so sánh, nhân hóa, đối lập tương phản... góp phần tạo nên những con Sóng chân thực sống động có hồn và diễn tả rất tự nhiên vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Ngôn ngữ bài thơ mộc mạc, giản dị, trong sáng giàu sức gợi. Bài thơ được đánh giá rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách nghệ thuật thơ Xuân Quỳnh ở giai đoạn đầu, một bài thơ xinh xắn trong sáng mà ý nhị, sâu xa có sức sống lâu bền với thời gian.

Phải là một tâm hồn đẹp đỡ tinh tế, nhà thơ mới có thể tìm thấy trong những đợt sóng tưởng như lẽ thường tình sự đồng điệu với hai chữ tình yêu. Em – người con gái đang yêu không chỉ “ôm lấy mạn thuyền anh” mà cũng biết lắng nghe nhịp đập trái tim của mình, để rộng mở tâm hồn, để nhận thức, để khám phá những kì diệu của tình yêu thổn thức. Cũng như biển phải có sóng, tình yêu cũng là lẽ sống tự nhiên của con người, của trái tim tuổi trẻ. Trong bối cảnh chiến tranh cam go lúc bấy giờ, “Sóng” đã thắp sáng nên những hy vọng thành thực. Nó là một lời khẳng định đề cao văn chương chân chính mà giống như cái cách Napoleon đã từng nói: “Trên thế giới có hai loại sức mạnh: thanh gươm và cây bút. Thanh gươm thì đoạt thành chiếm đất, cây bút thì chinh phục lòng người. Rốt cuộc, cây bút mạnh hơn thanh gươm”. Cây bút của Xuân Quỳnh cũng đã chinh phục lòng người từ những khát vọng thành thực và khao khát được sống, được yêu mãnh liệt như thế.

Văn học có khả năng bồi đắp những rung động thẩm mĩ trong tâm hồn con người và “ Sóng” đã làm được điều đó. Qua tiếng lòng của cái tôi trữ tình, Xuân Quỳnh đã cho người đọc thật sự rung động và đáng học hỏi khi thấy vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ vừa hồn nhiên tươi tắn, vừa chân thành đằm thắm, luôn khao khát hạnh phúc giữa cuộc sống bình dị đời thường.

Trong đại dương nghệ thuật mênh mông, có những viên ngọc ngàn đời bất tử, nhưng cũng có những con thuyền nghệ thuật đắm chìm khi chỉ vừa ra khơi. Đoạn thơ và sự tồn tại của “Sóng” là một viên ngọc ngàn đời bất tử như thế. Bởi lẽ, những giá trị của “Sóng” không chỉ dừng lại ở khát vọng, cảm xúc tình yêu lứa đôi, mà còn như một đốm sao trời sáng lấp lánh niềm tin về một tương lai tươi sáng trong những đêm đen của lịch sử dân tộc. Chính điều đó đã khiến bài thơ vượt qua được sự băng hoại về thời gian, cho dù qua bao biến cố thăng trầm vẫn vẹn nguyên và làm bao trái tim thổn thức xúc động.