Đọc hiểu Đọc văn - Cuộc chơi tìm ý nghĩa (Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức)

Tổng hợp kiến thức trọng tâm của tác phẩm Đọc văn - Cuộc chơi tìm ý nghĩa bao gồm Giới thiệu tác giả - tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy tác phẩm Đọc văn - Cuộc chơi tìm ý nghĩa - SGK Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức.

A. Tác giả - Tác phẩm Đọc văn - Cuộc chơi tìm ý nghĩa

I. Tác giả

1. Tiểu sử

- Trần Đình Sử sinh ngày 10 tháng 8 năm 1940 tại Huế. Nguyên quán của ông là làng Phú Lễ, xã Quảng Phú, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

- Sau năm 1945, khi Pháp chiếm lại Huế, mặt trận Huế tan rã, gia đình Trần Đình Sử chuyển đến Quảng Trị và định cư tại thôn Lương Hạ, xã Triệu Nguyên, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, trong Chiến khu Ba Lòng.

- Năm 1952, ông được gửi đến Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh và nhập học tại Trại Thiếu sinh Quảng Trị, hoàn thành lớp 5 và 6 tại Hà Tĩnh.

- Năm 1954, khi hòa bình được thiết lập, Trại Thiếu sinh Quảng Trị giải tán và Trần Đình Sử chuyển đến trường học mới ở miền Nam, một trường mới thành lập.

- Từ năm 1959 đến năm 1961, ông theo học tại Phân khoa Trung văn, Khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, đỗ thủ khoa và sau đó được bổ nhiệm làm cán bộ giảng dạy từ tháng 10 năm 1961.

- Từ năm 1962 đến 1966, ông được cử đi học văn học tại Đại học Tổng hợp Nam Khai, Khoa Văn học, theo chế độ tiến tu (thực tế học năm thứ ba và thứ tư).

- Năm 1966, sau khi trở về nước, ông được cử vào giảng dạy tại Trường Đại học Sư phạm Vinh, Bộ môn Lí luận văn học, thuộc khoa Văn.

- Năm 1981, Trần Đình Sử trở về và làm việc tại Khoa Ngữ Văn, giảng dạy Bộ môn Lí luận văn học, Đại học Sư phạm Hà Nội.

2. Sự nghiệp văn học

 Phong cách nghệ thuật:

- Trong những năm 80, khi Trần Đình Sử giới thiệu thi pháp học vào Việt Nam, ông đã đáp ứng nhu cầu cần đổi mới phương pháp tiếp cận văn học sau một thời gian dài bị giới hạn trong phạm vi xã hội học và thậm chí là sự hạn chế về quan tâm đến nghệ thuật.

- Thi pháp học của ông đã mang đến một loạt các khái niệm mới và thuật ngữ mới, tạo ra những cơ hội mới trong việc trải nghiệm văn học và kích thích sự tò mò và khám phá của nhiều thế hệ học sinh, giúp họ khám phá và hiểu sâu hơn về văn học.

II. Tác phẩm

1. Thể loại

Nghị luận văn học

2. Bố cục

- Mở bài: Giới thiệu vấn đề

+ Văn học có một đặc điểm quan trọng là mang ý nghĩa, nhưng ý nghĩa đó thường ẩn dụ. Đọc văn học là việc tìm kiếm ý nghĩa tiềm ẩn đó.

- Thân bài:

+ Đọc văn học là hành trình tìm kiếm ý nghĩa nhân sinh qua các tác phẩm thẩm mỹ của văn học bằng chính trái tim và tâm hồn của người đọc.

+ Ý nghĩa của văn học không chỉ nằm trong các văn bản mà còn trong mối liên hệ đa chiều giữa văn bản và cuộc sống.

+ Đọc văn học (phân tích, bình giảng, bình luận) cần phải tôn trọng văn bản, từ ngôn từ đến hình tượng.

- Kết bài:

+ Tác phẩm văn học và việc đọc văn học thực sự là một hiện tượng kỳ diệu.

+ Đọc văn học là nền tảng của việc học văn.

3. Giá trị nội dung

Văn học mang ý nghĩa tiềm ẩn, và người ta đã phát triển nhiều lý thuyết và phương pháp để hiểu ý nghĩa đó. Ngoài văn bản, ý nghĩa của văn học còn tồn tại trong mối liên hệ đa chiều, từ nhiều góc độ và mặt khác nhau. Nó cũng có thể tương tác với cuộc sống và xã hội. Tác phẩm văn học và việc đọc văn thực sự là những hiện tượng thú vị và kỳ diệu. Đọc văn là nền tảng của học văn.

4. Nghệ thuật

- Các từ ngữ như chơi trò, trò chơi, ú tim, chơi được lặp lại nhiều lần. 

B. Soạn bài Đọc văn - Cuộc chơi tìm ý nghĩa

Câu 1. Luận đề của văn bản Đọc văn – cuộc chơi tìm ý nghĩa là gì?

Trả lời: 

- Trong văn bản "Đọc văn - cuộc chơi tìm ý nghĩa", có những luận đề như sau:

+ Văn học có đặc điểm quan trọng là mang ý nghĩa tiềm ẩn.

+ Con người đã xây dựng nhiều lí thuyết và phương pháp để hiểu ý nghĩa đó.

+ Ý nghĩa của văn học không chỉ tồn tại trong văn bản, mà còn trong mối liên hệ đa diện, từ nhiều góc độ và khía cạnh khác nhau. Nó cũng có thể nằm trong mối liên hệ phức tạp giữa văn bản, cuộc sống và xã hội.

+ Tác phẩm văn học và việc đọc văn thực sự là một hiện tượng thú vị và kỳ diệu.

+ Đọc văn là nền tảng của học văn.

Câu 2. Em hãy chỉ ra các luận điểm trong tác phẩm. Các luận điểm đó có tác dụng làm rõ những khía cạnh nào của luận đề?

Trả lời: 

- Các luận điểm trong tác phẩm bao gồm:

+ Văn học mang đặc điểm quan trọng là có ý nghĩa tiềm ẩn.

+ Đã có nhiều lí thuyết và phương pháp được xây dựng để hiểu ý nghĩa đó.

+ Ý nghĩa của văn học không chỉ tồn tại trong văn bản, mà còn trong mối liên hệ đa mặt giữa văn bản và cuộc sống.

+ Tác phẩm văn học và việc đọc văn thực sự là những hiện tượng diệu kỳ.

+ Đọc văn là nền tảng của học văn.

- Các luận điểm này đã làm rõ và chứng minh các vấn đề, ý nghĩa khác nhau của văn bản, hướng tới các khía cạnh khác nhau về ý nghĩa và lý thuyết.

Câu 3. Tác giả cho rằng ý nghĩa của tác phẩm văn học thường không cố định. Câu văn nào trong văn bản giúp em hiểu rõ về vấn đề này?

Trả lời: 

Tác giả cho rằng ý nghĩa của tác phẩm văn học thường không được xác định một cách cố định. Câu văn "Ý nghĩa văn bản không chỉ tồn tại trong văn bản mà còn trong mối liên hệ đa diện giữa văn bản và cuộc sống" đã giúp tôi hiểu sâu hơn về vấn đề này. Tuy nhiên, trước đây, mọi người thường hiểu ý nghĩa văn bản là một khái niệm cố định, mang tính đơn nhất, chỉ cần ai đó có khả năng diễn đạt một câu là có thể hiểu được toàn bộ ý nghĩa của nó.

Câu 4. Trong văn bản, các từ ngữ như chơi trò, trò chơi, ú tim, chơi được lặp lại nhiều lần. Với những từ ngữ đó, tác giả lí giải như thế nào về việc đọc văn?

Trả lời: 

- Trong văn bản, từ ngữ như "chơi trò", "trò chơi", "ú tim" được lặp lại nhiều lần. Tác giả giải thích rằng việc đọc văn có thể được coi như tham gia vào một trò chơi, trong đó chính ta là người quản trò.

- Điều này giúp xóa bỏ ranh giới giữa ta, tác giả và người đọc, khiến người đọc không chỉ là khán giả mà trở thành người chơi trên sân khấu. Cách chơi và cảm nhận tác phẩm có thể thay đổi tùy thuộc vào người chơi, và mỗi người sẽ có cách riêng để hiểu và trải nghiệm nó, có thể vui vẻ hoặc buồn bã.

Câu 5. Luận điểm “cuộc đi tìm ý nghĩa không có hồi kết thúc” ở đoạn (3) đã được tác giả làm sáng tỏ như thế nào? Em hãy bổ sung một số bằng chứng lấy từ trải nghiệm đọc của chính mình?

Trả lời: 

- Tác giả đã làm sáng tỏ luận điểm "cuộc đi tìm ý nghĩa không có hồi kết thúc" trong đoạn (3) bằng cách đề cập đến nhiều tầng nghĩa, đa nghĩa và mơ hồ, không thể tóm gọn bằng một câu nhận định hay một công thức cụ thể. Điều này đồng nghĩa với việc không ai có thể đọc tác phẩm một lần là đủ, và do đó cuộc đi tìm ý nghĩa không có hồi kết vẫn luôn là một ẩn số và đòi hỏi khám phá sâu hơn để khám phá các tầng nghĩa khác nhau.

- Một ví dụ trong trải nghiệm đọc của chính tác giả:

+ Nhân vật "Chí Phèo" - một nhân vật đặc biệt. Chí Phèo mang trong mình nhiều ẩn số. Người ta thấy Chí Phèo không chỉ là một tên nát rượu, côn đồ gây rối trong làng, mà còn là một người đáng thương bị xã hội đẩy vào bước đường cùng và trải qua những khốc liệt trong cuộc sống.

+ Nhân vật Tràng. Tràng là một nhân vật phức tạp và đa chiều. Anh ta trải qua những trải nghiệm cuộc sống đầy đau khổ, sự mất mát và hy vọng bị đánh mất. Ý nghĩa của nhân vật Tràng không thể được giới hạn chỉ trong một khía cạnh đơn nhất. Qua việc đọc văn và tìm hiểu về Tràng, tôi nhận thấy rằng ý nghĩa của anh ta không chỉ nằm trong những mặt tối mà còn trong sự trăn trở, sự khám phá và hành trình tìm kiếm ý nghĩa của chính mình.

Câu 6. Trong đoạn (4) có câu: “Thưởng thức văn học cũng có quy luật.”. Câu văn đó nhắc nhở em điều gì?

Trả lời: 

Trong đoạn (4), câu "Thưởng thức văn học cũng có quy luật." đã nhắc nhở tôi về cách cảm nhận văn học theo một trình tự tuần tự, tương tự như một bản nhạc. Tương tự như việc lắng nghe một bản nhạc từ phần bắt đầu đến điệp khúc và hồi kết, khi thưởng thức văn học, chúng ta cần lắng nghe mỗi từ, mỗi câu mà tác giả tạo ra. Điều này giúp người đọc thấm thía từng lời nói, từng cụm từ của tác phẩm, tạo nên sự giao thoa và tương tác đặc biệt giữa tác giả và người đọc, giống như một cuộc trò chuyện hoặc tâm sự đầy ý nghĩa theo những quy luật riêng, độc đáo và khác biệt.

Câu 7. Đọc đoạn (5) và cho biết vì sao tác giả quan niệm tác phẩm văn học và đọc văn là một hiện tượng diệu kì. Giọng văn trong đoạn (5) có gì khác với những đoạn còn lại?

Trả lời:

- Đọc đoạn (5) đã cho thấy tác giả coi tác phẩm văn học và việc đọc văn là một hiện tượng kỳ diệu. Trong đoạn này, giọng văn khác biệt so với những đoạn khác với các điểm sau:

+ Tác giả làm sống động và cụ thể hóa thế giới hình tượng tiềm ẩn trong tác phẩm, biến nó thành "câu chuyện" riêng của người đọc. Điều này yêu cầu người đọc phải tập trung toàn tâm toàn ý để suy nghĩ về tác phẩm, đồng nghĩa với việc đắm chìm, đau đáu với "những điều chưa từng nghĩ đến" trước khi đọc văn học.

+ Tác giả xóa bỏ ranh giới giữa độc giả và nhà văn; người đọc "suy nghĩ bằng ngôn từ và hình tượng của nhà văn", trong khi nhà văn phát biểu quan điểm, cảm nhận của mình thông qua hoạt động tích cực của tâm hồn và trí tuệ của người đọc.

+ Đọc văn học cho phép người đọc có cách cụ thể hóa và diễn giải khác nhau về hình tượng trong tác phẩm. Tất cả những điều này làm cho thế giới hình tượng trở nên mở rộng, phát triển và phong phú hơn qua từng trường hợp đọc.

Câu 8. Em hãy chỉ ra mối quan hệ giữa đoạn (5) và đoạn (6). Mối quan hệ đó làm rõ ý nghĩa gì của việc đọc văn?

Trả lời:

Đoạn (5) và (6) tạo ra mối liên hệ để làm sáng tỏ ý nghĩa của nội dung đoạn trích, tập trung vào hai khái niệm quan trọng: "tác phẩm văn học" và "đọc văn học".

---------------------------------- 

Trên đây Topbee đã mang tới cho các bạn những kiến thức tổng hợp về tác giả -  tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy của văn bản Đọc văn - Cuộc chơi tìm ý nghĩa. Những câu trả lời dựa trên ngữ liệu văn bản, được chắt lọc kỹ càng đảm bảo chính xác nhất. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này, chúc các bạn học tốt.