Axit fomic | HCOOH (Là gì, TCHH, Ứng dụng, Mạnh hay yếu, Mindmap)

Tổng hợp kiến thức về axit fomic (HCOOH) : Cấu tạo phân tử, Tính chất vật lí, hóa học, phương pháp điều chế, ứng dụng, Mindmap giúp học sinh ôn tập, bổ sung kiến thức cũng như hoàn thành tốt các bài kiểm tra môn Hóa học.

Axit fomic là gì?

- Khái niệm: là dạng axit cacboxylic đơn giản nhất có trong nọc độc của ong và vòi đốt của kiến

+ Tên gọi khác như axit metanoic, axit formylic, axit aminic, axit hydrocacboxylic, andehit fomic, … 

- Cấu tạo phân tử: Các nguyên tử liên kết với nhau bằng liên kết hidro

+ Công thức cấu tạo: HCOOH hoặc CH₂O₂

- Axit fomic có mùi hăng

Tính chất vật lý 

+ Axit fomic là chất lỏng bốc khói, không màu, thâm nhập ở nhiệt độ phòng

+ Tan trong nước, các dung môi hữu cơ và hòa tan một ít trong các hydrocarbon

+ Phân tử khối: 46 g/mol

+ Nhiệt độ nóng chảy: 8,4°C (47,1°F)

+ NHiệt độ sôi: 100,8°C (213,3°F)

Tính chất hóa học 

* Với gốc axit:

- Axit fomic làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ nhạt.

- Khi tác dụng với kim loại mạnh giải phóng khí Hidro.

2Na + 2HCOOH –> 2HCOONa + H₂

- Tác dụng với muối của axit yếu hơn:

C₆H₅ONa + HCOOH –> HCOONa + C₆H₅OH.

NaHCO₃ + HCOOH –> HCOONa + CO₂ + H₂O

- Phản ứng với oxit bazơ tạo ra nước và sản phẩm tương ứng:

CuO + 2HCOOH –> (HCOO)₂Cu + H₂O

* Với nhóm chức -COOH:

- Phản ứng Este hóa: phản ứng thuận nghịch với xúc tác nhiệt độ và axit sunfuric đặc.

 HCOOH + CH₃OH –> HCOOCH₃ + H2O.

- Đối với phản ứng tráng gương

+ Nhóm chức andehit tác dụng với Ag₂O hoặc AgNO₃ trong môi trường NH₃ tạo ra Ag.

HCOOH + 2Ag(NH₃)₂OH –> (NH₄)₂CO₃ + 2Ag_{(kết tủa)} + 2NH₃(khí) + H₂O

+ Đây còn gọi là phản ứng tráng bạc

Axit fomic là axit mạnh hay yếu? 

+ Axit fomic có tính axit yếu do phân tử có chứa nhóm chức -COOH (nhóm chức của axit cacboxylic) 

+ Tuy nhiên do hiệu ứng dồn mật độ electron trong nhóm -COOH nên nó là axit mạnh nhất mạnh nhất trong dãy đồng đẳng của axit

cacboxylic no, đơn chức, mạch hở; mạnh hơn axit cacbonic H₂CO₃

Cách nhận biết axit fomic 

- Axit fomic làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ nhạt

- Dùng phản ứng tráng bạc: nhờ nhóm chức andehit  -COOH

Phương pháp điều chế

*Trong phòng thí nghiệm 

+ Thủy phân axit etyl isonitril với xúc tác là axit clohidric.

C₂H₅NC + 2H₂O → C₂H₅NH₂ + HCOOH

+ Nung nóng axit oxalic trong glyxerol khan, sau đó chưng hơi để triết tách ra axit fomic

*Trong công nghiệp

- Cho methanol phản ứng cacbon monoxit với xúc tác là bazo mạnh tạo ra metyl fomiat

CH3OH + CO → HCOOCH₃

Thủy phân metyl formiat để tạo ra axit fomic

HCOOCH₃ + H₂O → HCOOH + CH₃OH

- Cho metyl formiat phản ứng với amoniac để tạo ra formamid

NH₃ + HCOOCH₃ → HCONH₂ + CH₃OH

Và axit sunfuric để thủy phân nhằm để tạo ra axit formic

- Axit formic là một sản phẩm phụ trong quá trình điều chế các chất khác như axit acetic

Ứng dụng

+ Axit fomic điều chỉnh độ pH trong nhiều bước xử lý dệt may trong nhuộm màu và nhuộm sửa chữa

+ Sản xuất các hoạt chất dược phẩm.

+ Làm dung dịch khử cặn, chất khử trùng và chất diệt khuẩn trong công nghiệp 

+ Điều chỉnh giá trị pH trong khử lưu huỳnh khí thải, đông máu mủ và nhiều ứng dụng quan trọng khác.

+ Tổng hợp hoá học, mạ điện, khai thác dầu khí, chất điều vị thực phẩm... 

+ Chất trung gian trong dung môi trong các chất tạo khối còn được gọi là axit methanoic .

Sử dụng Axit fomic đúng cách

Quy tắc sử dụng Axit fomic

- Khi sử dụng axit fomic cần có trang phục bảo hộ lao động

- Tránh dây hóa chất vào tay hoặc mắt vì nó có tính ăn mòn cao

- Nuốt phải axit fomic có thể gây ra các triệu chứng nguy hiểm đối với con người như buồn nôn, bỏng miệng, bụng, lên mụn nước

- Hít phải hơi axit với liều lượng nhiều có thể khiến hệ hô hấp bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nếu hít phải hơi này, chúng ta cần di chuyển

nạn nhân tới nơi thoáng mát, sau đó chuyển đến cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra, xử lý tiếp.

Cách bảo quản Axit fomic 

+ Đậy kín ở nơi khô thoáng, có nhiệt độ phòng dưới 30 độ C.

+ Để xa khỏi tầm với của trẻ em

+ Tránh lưu trữ ở những nơi có nhiệt độ cao, nguồn nhiệt hay gần lửa để tránh gây ra tình trạng cháy nổ.

Sơ đồ tư duy về axit fomic