Đọc hiểu Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức)

Tổng hợp kiến thức trọng tâm của tác phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính bao gồm Giới thiệu tác giả - tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy tác phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính - SGK Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức.

A. Tác giả - Tác phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính

I. Tác giả

1. Tiểu sử

- Phạm Tiến Duật (1941 - 2007) sinh ra tại huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ.

- Sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Hà Nội vào năm 1964, Phạm Tiến Duật không theo đuổi sự nghiệp giảng dạy mà quyết định gia nhập quân ngũ.

- Trong thời gian này, ông sống và tham gia chiến đấu chủ yếu trên tuyến đường Trường Sơn.

- Năm 1970, sau khi giành giải nhất trong cuộc thi thơ của báo Văn nghệ, Phạm Tiến Duật được chấp nhận làm thành viên của Hội Nhà văn Việt Nam.

- Sau khi kết thúc chiến tranh, ông trở về làm việc tại Ban Văn nghệ, thuộc Hội Nhà văn Việt Nam.

- Ông định cư tại Hà Nội và trở thành Phó trưởng Ban Đối ngoại của Hội Nhà văn Việt Nam.

- Ông cũng là người dẫn chương trình cho chương trình "Vui – Khỏe – Có ích" trên kênh VTV3 của Đài Truyền hình Việt Nam trong những năm đầu phát sóng.

2. Sự nghiệp văn học

a. Tác phẩm chính

- Phạm Tiến Duật được tôn vinh như một biểu tượng đặc biệt của Trường Sơn huyền thoại, một "chim lửa" mạnh mẽ, và "cây săng lẻ" trong rừng già, là nhà thơ vĩ đại nhất trong thời kỳ chống Mỹ, đồng thời được coi là "ngọn lửa đèn" của một thế hệ nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

- Thơ ông thời chống Mỹ từng được đánh giá là “có sức mạnh của cả một sư đoàn”.

- Các tác phẩm chính:

+ Vầng trăng quầng lửa (thơ; 1970)

+ Ở hai đầu núi (thơ, 1981)

+ Vầng trăng và những quầng lửa (thơ, 1983)

+ Thơ một chặng đường (tập tuyển, 1994)

b. Phong cách nghệ thuật

Trong suốt thời gian ông phục vụ trong quân ngũ, hầu hết các tác phẩm thơ của ông được tạo ra, tập trung vào việc miêu tả hình ảnh về thế hệ trẻ tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt là qua các hình tượng của người lính và thanh niên xung phong trên đường Trường Sơn.

II. Tác phẩm

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Bài thơ về tiểu đội xe không kính là một trong những bài thơ xuất sắc của Phạm Tiến Duật, đã đạt giải nhất trong cuộc thi thơ do báo Văn nghệ tổ chức vào năm 1969.

- Bài thơ này sau đó được chọn để xuất hiện trong tập thơ nổi tiếng của tác giả mang tên Vầng trăng quầng lửa.

2. Thể loại

Thể thơ tự do

3. Bố cục

- Phần 1 (hai khổ thơ đầu): Tư thế hiên ngang ra trận của những người lính lái xe tiểu đội xe không kính.

- Phần 2 (bốn khổ thơ tiếp theo): Tinh thần dũng cảm, lạc quan của những người lính. 

- Phần 3 (khổ thơ cuối): Ý chí quyết tâm chiến đấu vì miền Nam.

4. Giá trị nội dung

Bài thơ của Phạm Tiến Duật đã vẽ nên một bức tranh độc đáo: Những chiếc xe không kính trên tuyến đường Trường Sơn. Tác giả đã vô cùng tài tình khi tạo dựng hình ảnh rõ nét về những người lính lái xe trong thời kỳ chống Mỹ. Họ hiện lên với tư thế kiên cường, tinh thần lạc quan và gan dạ, không sợ khó khăn và nguy hiểm. Ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam của họ được biểu lộ mạnh mẽ.

5. Nghệ thuật

- Bài thơ "Tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật được xem là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc.

- Tác giả đã sử dụng chất liệu hiện thực sống động từ cuộc sống trên chiến trường để tạo nên sự hình dung chân thực và sinh động trong bài thơ. 

- Ngôn ngữ và giọng điệu trong bài thơ mang tính khẩu ngữ tự nhiên và mạnh mẽ, tạo nên sự khỏe khoắn, đúng điệu với tinh thần và bối cảnh của những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn.

B. Soạn bài Bài thơ tiểu đội xe không kính

Câu 1. Nhan đề bài thơ có gì khác lạ? Một hình ảnh nổi bật trong bài thơ là những chiếc xe không kính. Vì sao có thể nói hình ảnh ấy là độc đáo?

Trả lời:

- Nhan đề "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" đã gây ấn tượng khác thường. Khi đọc nội dung, người đọc ngay lập tức nhận ra đó là một bài thơ. Điều này cho thấy cách tác giả khai thác và nhìn nhận hiện thực cuộc sống. Tác giả không chỉ viết về những chiếc xe không kính và khả năng hiện thực khắc nghiệt của chiến tranh, mà chủ yếu nói về chất thơ mà từ hiện thực đó được truyền tải, chất thơ của tuổi trẻ trong những người lính lái xe.

- Hình ảnh độc đáo của chiếc xe không kính:

+ Những chiếc xe không kính không chỉ đơn giản vì thiếu kính, mà đã trải qua nhiều năm đầy bom đạn và mưa đạn khiến kính xe vỡ tan. Chúng trở thành biểu tượng cho sự tàn phá và tàn khốc của cuộc chiến.

+ Điều đáng chú ý là không chỉ một chiếc xe mà là một "tiểu đội" - đơn vị quân đội nhỏ nhất: Điều này không phải là hiếm gặp mà là tình hình chung của những chiếc xe vận chuyển trên tuyến đường Trường Sơn. Phác họa tiểu đội xe không kính là chỉ một trong số rất nhiều tiểu đội tương tự.

=> Như vậy, bài thơ nổi bật lên sự khắc nghiệt của chiến tranh, hiểm nguy của chiến trường và tinh thần lạc quan của những người lính lái xe.

Câu 2. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của bài thơ này? Những yếu tố đó đã góp phần như thế nào trong việc khắc họa hình ảnh những người lính lái xe ở Trường Sơn?

Trả lời:

- Ngôn ngữ và giọng điệu của bài thơ đã đóng góp quan trọng trong việc miêu tả hình ảnh của những người chiến sĩ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn.

- Giọng thơ ngang tàn, mang sắc thái nghịch ngợm, phù hợp với đối tượng miêu tả là những chàng trai trong những chiếc xe không kính.

- Giọng điệu này làm cho lời thơ trở nên gần gũi với lời văn xuôi, lời đối thoại, tự nhiên mà vẫn đầy thú vị và mang tính chất thơ.

Câu 3. Những chiếc xe không kính đã làm nổi bật người lái xe trên tuyến đường Trường Sơn. Em hãy phân tích hình ảnh người lính lái xe trong bài thơ.

Trả lời: 

- Hình ảnh của những chiếc xe không kính đã làm nổi bật người lái xe trên tuyến đường Trường Sơn.

- Họ có tư thế hiên ngang, sảng khoái và ung dung: "Ung dung buồng lái ta ngồi", họ ngồi trong buồng lái, tự tin điều khiển chiếc xe chạy giữa chiến trường đầy bom đạn.

- Họ thể hiện tinh thần dũng cảm, bất chấp khó khăn và nguy hiểm, không quan tâm đến gió mạnh hay mưa bom, bão đạn, vẫn bình tĩnh lái xe tiếp tục hành trình.

- Họ tràn đầy niềm vui sôi nổi của tuổi trẻ và tình đồng đội: "Nhìn nhau mặt lấm cười haha", "Chưa cần thay lái trăm cây số nữa/ Mưa ngừng gió lùa khô mau thôi", họ gặp gỡ, bắt tay nhau qua cửa kính, chia sẻ những khó khăn, gian khổ và nguy hiểm cùng nhau.

- Họ mang ý chí chiến đấu vì miền Nam: Những người lái xe này là biểu tượng của thế hệ trẻ miền Nam Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, sẵn sàng hy sinh và cống hiến để giải phóng miền Nam.

---------------------------------- 

Trên đây Topbee đã mang tới cho các bạn những kiến thức tổng hợp về tác giả -  tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy của văn bản Bài thơ tiểu đội xe không kính. Những câu trả lời dựa trên ngữ liệu văn bản, được chắt lọc kỹ càng đảm bảo chính xác nhất. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này, chúc các bạn học tốt.