Đọc hiểu Bếp lửa (Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức)

Tổng hợp kiến thức trọng tâm của tác phẩm Bếp lửa bao gồm Giới thiệu tác giả - tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy tác phẩm Bếp lửa - SGK Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức.

A. Tác giả - Tác phẩm Bếp lửa

I. Tác giả

1. Tiểu sử

- Nguyễn Việt Bằng là tên khai sinh của Bằng Việt, sinh vào năm 1941, quê quán tại huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây (nay là một phần của Hà Nội).

- Vào năm 1969, ông chuyển đến làm việc tại Hội Nhà văn Việt Nam.

- Năm 1970, ông tham gia công tác tại chiến trường Bình Trị.

- Năm 1975, ông được phân công công tác tại Nhà xuất bản Tác phẩm mới.

- Sau khi trở về Hà Nội vào năm 1983, ông được bầu làm Tổng thư ký của Hội Văn học nghệ thuật Hà Nội và là một trong những người sáng lập tờ báo văn nghệ Người Hà Nội (xuất bản từ năm 1985).

- Vào năm 2001, ông được bầu làm Chủ tịch của Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội và sau đó được bầu lại giữ chức Chủ tịch trong nhiệm kỳ 2006-2010.

- Ngoài ra, ông cũng từng là Thư ký thường trực và sau đó là Phó Chủ tịch của Hội đồng Nhân dân thành phố Hà Nội từ năm 1991 đến năm 2000.

2. Sự nghiệp văn học

a. Tác phẩm chính

- Các tác phẩm chính: Hương cây - Bếp lửa (thơ, in chung, 1968); Những gương mặt những khoảng trời (thơ, 1973); Đất sau mưa (thơ, 1977); Khoảng cách giữa lời (thơ, 1983); Cát sáng (thơ, 1986); Bếp lửa - khoảng trời (thơ tuyển, 1988), Phía nửa mặt trăng chìm (thơ, 1986); Mozart (truyện danh nhân, 1978); Lọ lem (dịch thơ Eptusenko); Hãy nói bằng ngôn ngữ của tình yêu (dịch thơ Ritsos).

- Năm 1967, ông đã đạt giải nhất về văn học - nghệ thuật tại Hà Nội với bài thơ mang tựa đề "Trở lại trái tim mình". Đây là một thành tựu đáng tự hào trong sự nghiệp sáng tác của ông.

- Năm 1982, ông đã được trao Giải thưởng chính thức về dịch thuật văn học quốc tế và phát triển giao lưu văn hóa quốc tế từ Quỹ Hòa Bình (Liên Xô). 

b. Phong cách nghệ thuật

- Phong cách thơ của Bằng Việt rất đa dạng, phong phú và tràn đầy sự sáng tạo, mang tính trẻ trung và hiện đại.

- Nội dung thơ của ông thể hiện sự cảm hứng mãnh liệt về đất nước và con người trong những thời điểm đầy biến động và chiến tranh.

- Những tác phẩm của ông chứa đựng tình cảm sâu lắng và suy ngẫm về cuộc sống, khao khát hòa bình và sự tự do.

- Ông đã có những đóng góp đáng kể trong việc phát triển thể thơ tự do, xây dựng ngôn ngữ thơ hiện đại, và tạo ra những bài thơ bình dị và gần gũi với người đọc. 

II. Tác phẩm

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Bằng Việt sáng tác bài thơ "Bếp lửa" vào năm 1963, khi ông đang là sinh viên ở nước ngoài.

2. Thể loại

- Thể thơ tự do

3. Bố cục

- Phần 1 (ba dòng đầu): Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng, cảm xúc về bà.

- Phần 2 (bốn khổ thơ tiếp theo): Hồi tưởng những kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.

- Phần 3 (hai khổ thơ tiếp theo): Suy ngẫm về bà và cuộc đời bà.

- Phần 4 (khổ cuối): Nỗi nhớ về bà.

4. Nội dung chính

Bằng cách quay lại những kỷ niệm và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ "Bếp lửa" đem đến những cảm xúc tươi sáng về người bà và mối quan hệ đặc biệt giữa bà và cháu. Đồng thời, nó thể hiện lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc mà người cháu dành cho bà, đồng thời cũng thể hiện sự tôn trọng và tình yêu quê hương, gia đình và đất nước của người cháu.

5. Nghệ thuật

- Bài thơ tinh tế kết hợp một cách tự nhiên giữa sự biểu cảm, miêu tả, tự sự và bình luận.

- Sự thành công của bài thơ còn được thể hiện thông qua việc tạo ra hình ảnh độc đáo của bếp lửa, vốn gắn bó mật thiết với hình ảnh người bà. 

B. Soạn bài Bếp lửa

Câu 1: Bài thơ là lời của nhân vật nào, thể hiện cảm xúc về ai? Cảm xúc đó được gợi lên từ điều gì?

Trả lời:

- Bài thơ là lời của người cháu đang ở xa, nhớ về những kỷ niệm tuổi thơ đáng yêu với người bà. 

- Cảm xúc ấy được thức tỉnh từ hình ảnh một bếp lửa ấm áp và đáng yêu: 

"Một bếp lửa lung linh sương sớm/

Một bếp lửa ấm áp tình thương mênh mông".

Câu 2: Hãy xác định bố cục của bài thơ.

Trả lời:

- Phần 1 (ba dòng đầu): Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng, cảm xúc về bà.

- Phần 2 (bốn khổ thơ tiếp theo): Hồi tưởng những kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.

- Phần 3 (hai khổ thơ tiếp theo): Suy ngẫm về bà và cuộc đời bà.

- Phần 4 (khổ cuối): Nỗi nhớ về bà.

Câu 3: Nêu cảm nhận của em về hình ảnh người bà và tình cảm cháu dành cho bà. Những từ ngữ, chi tiết nào trong bài thơ giúp em có cảm nhận như vậy.

Trả lời:

- Tình cảm giữa bà và cháu được thể hiện trong bài thơ với sự nhẹ nhàng và giản dị, nhưng chạm đến đáy lòng một cách sâu xa. Tình cảm đó vượt qua thời gian và không gian, mãi mãi trọng trong trái tim cháu. Tình yêu và lòng biết ơn của cháu đối với bà cũng là lòng biết ơn đối với gia đình, quê hương và đất nước.

- Chi tiết và ngôn ngữ trong bài thơ tạo ra một hình ảnh đầy tươi sáng và sống động: "Bếp lửa chờn vờn sương sớm, cháu thương bà biết mấy nẻo mưa, giờ cháu đi xa có khói trăm tàu, có lửa trăm nhà. Niềm vui trăm ngả, nhưng chẳng bao giờ cháu quên nhắc nhở: Sớm mai này, bà đã nhóm lửa lên chưa?"

Câu 4: Trong bài thơ, hình ảnh bếp lửa được lặp lại nhiều lần. Theo em việc lặp lại như vậy có tác dụng gì?

Trả lời:

- Hình ảnh bếp lửa xuất hiện không ít hơn 12 lần trong suốt bài thơ. Đó là một hình ảnh quen thuộc khi bà nhóm lửa mỗi sáng. Bà và bếp lửa trở nên hòa quyện thành một, bà là người châm ngọn lửa, không chỉ là lửa củi đơn thuần, mà còn là "ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng", ngọn lửa của tình thương yêu ấm áp.

- "Ôi kì lạ và thiên liêng - bếp lửa!" là một hình ảnh giản dị nhưng mang trong đó sự thiêng liêng của tình bà cháu, ghi dấu lại một tuổi thơ gian khổ và đầy khó khăn.

Câu 5: Bài thơ đã "vẽ" nên bức chân dung dung cuộc sống" nào? Điều gì trong bức chân dung ấy gây ấn tượng sâu sắc nhất với em? Vì sao

Trả lời:

Bài thơ vẽ nên một bức tranh về cuộc sống và tình cảm đầy nhẹ nhàng và giản dị, nhưng đậm sâu trong lòng. Tình cảm đó vượt qua thời gian và không gian, mãi mãi tồn tại trong trái tim của người cháu. Tình yêu và lòng biết ơn mà người cháu dành cho bà cũng chính là lòng biết ơn dành cho gia đình, quê hương và đất nước.

Điều ấn tượng trong chân dung đó chính là "ngọn lửa", vì nó mang sự trừu tượng và khái quát cao. Ngọn lửa là biểu tượng của ánh sáng và niềm tin, nó duy trì và lan tỏa tình yêu và lòng thương yêu lớn lao của bà. Nó truyền lửa tình yêu từ bà sang cháu và từ cháu cho thế hệ sau này.

---------------------------------- 

Trên đây Topbee đã mang tới cho các bạn những kiến thức tổng hợp về tác giả -  tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy của văn bản Bếp lửa. Những câu trả lời dựa trên ngữ liệu văn bản, được chắt lọc kỹ càng đảm bảo chính xác nhất. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này, chúc các bạn học tốt.