Cách tìm và đưa dẫn chứng vào nghị luận xã hội

Trong văn nghị luận xã hội, việc đưa ra dẫn chứng là việc vô cùng cần thiết. Nếu không có dẫn chứng, bài nghị luận đó sẽ thiếu tính thuyết phục, không linh động, và không được đạt được điểm tối đa. Vậy làm sao để đưa ra các dẫn chứng phù hợp, hiệu quả trong bài văn hãy cùng Topbee tham khảo qua bài viết cách tìm và đưa dẫn chứng vào nghị luận xã hội.

Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, viết một đoạn văn nghị luận xã hội (khoảng 200 chữ) là một dạng đề quen thuộc trong đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Ngữ Văn trong những năm gần đây. Đối với câu hỏi này thang điểm của Bộ Giáo dục là 2,0 điểm. Để có thể chinh phục được điểm tối đa khi viết đoạn văn nghị luận xã hội là một điều không dễ, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Học sinh cần đảm bảo được 05 yêu cầu như: về hình thức đoạn văn, xác định đúng vấn đề nghị luận, khả năng triển khai vấn đề nghị luận, yêu cầu về chính tả, ngữ pháp và thể hiện được suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận. Như chúng ta đã biết văn nghị luận là dạng văn bày tỏ ý kiến, quan điểm của người viết về một vấn đề nào đó (trong đời sống hoặc trong văn học) nhằm thuyết phục người nghe, người đọc. Để thuyết phục được người nghe, người đọc việc đưa dẫn chứng vào bài viết là một việc làm có vai trò rất quan trọng bởi “nói có sách mách có chứng”. Dẫn chứng được hiểu là cái được đưa ra để chứng minh, làm cơ sở cho điều nói ra, viết ra. Có ai đó đã ví nếu bài văn nghị luận xã hội là một món ăn hấp dẫn thì dẫn chứng chính là gia vị không thể thiếu. Dẫn chứng có vai trò quan trọng bởi nó sẽ chứng tỏ được sự am hiểu kiến thức xã hội của học sinh. Bên cạnh đó, dẫn chứng còn giúp bài viết thêm thuyết phục, hấp dẫn, có tính tin cậy cao.

Cách tìm dẫn chứng NLXH

1. Lưu ý khi chọn dẫn chứng

- Đọc, hiểu kĩ đề để tìm ra các dẫn chứng phù hợp

- Dẫn chứng càng mới càng tốt, nên viết ngắn gọn

- Nên chọn các dẫn chứng thực tế, có số liệu rõ ràng, nhiều người biết

- Tránh đưa các dẫn chứng chung chung, không liên quan đến vấn đề

- Số lượng dẫn chứng vừa đủ (khoảng từ 2 hoặc 3 dẫn chứng thực sự tiêu biểu)

- Dẫn chứng đưa vào trong bài viết nên là dẫn chứng xuất phát từ cuộc sống (Hạn chế lấy dẫn chứng trong các tác phẩm văn học). Không nên lấy dẫn chứng chung chung, mơ hồ, không liên quan tới vấn đề nghị luận.

- Khi đưa dẫn chứng, cần phân tích dẫn chứng (với dung lượng khoảng 1 hoặc 2 câu văn)

2. Có thể tìm dẫn chứng qua

- Xem nhiều kênh thời sự như VTV1, VTV3, HainoiTV1, các kênh truyền hình địa phương,…

- Tìm trên google, xem trên tiktok, các nền tảng xã hội,…

- Học hỏi từ thầy cô, bạn bè,…

- Đọc báo: báo thanh niên, báo tuổi trẻ, báo VietNamNet, báo mới,…

- Đọc sách: có thể tham khảo, mua trên shopee, tiki, lazada,…

Cách đưa dẫn chứng NLXH

1. Các loại dẫn chứng

Dẫn chứng trong văn nghị luận xã hội có 04 dạng cơ bản là:

+ Dẫn chứng bằng số liệu (số liệu người chết vì tai nạn giao thông, số liệu học sinh, thanh niên yêu sớm, số liệu nạo phá thai tuổi vị thành niên, số liệu về tình trạng bạo lực học đường, số lượng người nhiễm HIV, số lượng đầu sách mà người Việt Nam đọc trong 1 năm …)

+ Dẫn chứng bằng những sự việc, hiện tượng xảy ra trong cuộc sống (ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, siêu thị 0 đồng, ATM gạo cho người nghèo, những tấm lòng thiện nguyện trong đại dịch, chương trình “sóng và máy cho em”…)

+ Dẫn chứng bằng những nhân vật nổi tiếng phù hợp với vấn đề nghị luận
(tùy từng vấn đề nghị luận, người viết lấy dẫn chứng cho phù hợp. Ví dụ Nick Vujicic – một người bất hạnh khi cơ thể bị khiếm khuyết không có tay không có chân nhưng anh đã vượt lên số phận nghiệt ngã và trở thành người truyền lửa, tiếp nghị lực sống cho biết bao người cùng cảnh ngộ và ngay cả những con người bình thường; J.K Rowling – tác giả của Harry Porter - bộ truyện tranh bán chạy của thời đại. Ít ai biết rằng, bà là một người mẹ đơn thân viết tác phẩm trong hoàn cảnh thất nghiệp, tuyệt vọng, nuôi con nhờ vào số tiền trợ cấp xã hội ít ỏi, vừa ru con ngủ vừa viết truyện tại một quán cà phê tồi tàn. Khi bộ truyện của bà ra đời đã bị rất nhiều nhà xuất bản từ chối in ấn. Nhưng bằng sự kiên trì, ý chí nghị lực bà đã theo đuổi đến cùng và đạt thành công, trở thành nhà văn nổi tiếng và trở thành tỷ phú nhờ viết sách…Bên cạnh đó học sinh cũng có thể ghim lại một số nhân vật nổi tiếng mà cuộc đời, sự đóng góp của họ đã trở thành bài học quý giá cho nhiều người như Steve Jobs – CEO của hãng Apple, Harland Sanders – người sáng lập ra thương hiệu gà rán nổi tiếng thế giới KFC, Edison – nhà khoa học với những phát minh vĩ đại trong lịch sử; Walt Disney – nổi tiếng với hãng phim hoạt hình cùng tên, Hồ Chí Minh – tấm gương về tự học, tự rèn, tình yêu nước mãnh liệt, Chu Văn An – người được coi là ngườ thầy của mọi thời đại đã dành cả cuộc đời để cống hiến cho sự nghiệp giáo dục với triết lí nhân văn cao đẹp…

+ Dẫn chứng bằng những câu nói nổi tiếng (Đầu tiên: hãy nghĩ. Thứ hai: hãy tin. Thứ ba: hãy mơ. Thứ tư: hãy dám – Walt Disney; Tôi đã trượt hơn 9000 cú ném trong sự nghiệp của mình. Tôi đã thua gần 300 trận đấu. Hai mươi sáu lần tôi được tin tưởng giao cho cú ném quyết định trận đấu, và đã trượt. Tôi đã thất bại hết lần này tới lần khác trong đời mình. Và đó chính là lí do tôi thành công – Michael Jordan, Ai cũng có thể trở thành những “con người lớn” bằng hai cách, làm được những việc lớn hoặc làm được những việc nhỏ với một tình yêu cực lớn – Giản Tư Trung…)

Đối với 4 loại dẫn chứng trên, kiểu đề nghị luận về một hiện tượng đời sống thường dùng dẫn chứng bằng số liệu hoặc dẫn chứng bằng sự việc, hiện tượng xảy ra. Kiểu đề nghị luận về một tư tưởng đạo lí, lối sống thường dùng dẫn chứng là những nhân vật nổi tiếng và dẫn chứng bằng việc trích dẫn những câu nói hay, giàu ý nghĩa về vấn đề nghị luận.

2. Cách đưa dẫn chứng hiệu quả

- Bước 1: Xác định đúng vấn đề cần nghị luận (bước quan trọng nhất)

- Bước 2: Từ vấn đề nghị luận, chọn ra dẫn chứng tương đồng hoặc đối lập nhất (nhờ vào những giá trị hay thành quả mà dẫn chứng đạt được, hay sức ảnh hưởng có dẫn chứng đến mọi người)

- Bước 3: Phân tích, bàn luận về dẫn chứng (tránh nêu quá dài dòng, không nên kể lể nhân sinh, hay cuộc đời dẫn chứng quá sâu)

- Bước 4: Nêu tác dụng của dẫn chứng: liên hệ của dẫn chứng với luận điểm,…

3. Một số dẫn chứng tiêu biểu

a. Dẫn chứng theo số liệu thống kê

- Cậu bé Andy Đào Nguyên (11 tuổi) quyết định lấy hết số tiền lì xì 10.000.000 đồng đưa cho mẹ để mua khẩu trang y tế phát miễn phí cho người dân trong đại dịch Covid 19. Và theo cậu “để người ta bị bệnh thì tội lắm”

- Trong bảy ngày nghỉ tết Nguyên đán Quý Mão 2023 từ ngày 20 đến 26/1, toàn quốc xảy ra 152 vụ tai nạn giao thông, làm chết 89 và 111 người bị thương

b. Dẫn chứng về các sự dũng cảm, ý chí, nghị lực, niềm tin trong cuộc sống,…

- Hoa hậu Hòa Bình quốc tế Nguyễn Thúc Thuỳ Tiên đã từng nói rằng: “Mỗi người trong chúng ta đều là một cá thể duy nhất và hữu ích theo những cách rất riêng. Vì vậy, đừng cố gắng ép bản thân trở thành những phiên bản mà bạn thấy không thoải mái. Những khiếm khuyết rồi sẽ khiến bạn trở nên hoàn hảo hơn. Những lời chỉ trích, đánh giá sẽ không khơi gợi được những điều tốt đẹp bên trong bạn. Bạn là phiên bản nhất của chính mình trong thế giới này, đừng thay đổi hãy chứng minh điều đó”. Câu nói đó đã truyền cảm hứng tích cực đến tôi, giúp tôi yêu bản thân và sống có ít hơn. Tôi muốn đưa dẫn chứng này vào đây để lan tỏa điều đó tới mọi người.

- Chúng ta đã quá quen thuộc với cái tên Quang Linh. Chàng trai xứ Nghệ với khát vọng đổi đời đã bay nửa vòng trái đất để đến Angola xa xôi. Chứng kiến nhiều hoàn cảnh cực khổ, sự thiếu thốn của con người ở đây, Quang Linh đã giúp họ trong các công việc hằng ngày, giúp họ tìm kiếm các công việc mới để nâng cao cuộc sống. Những hành động đó đã giúp anh để lại ấn tượng sâu sắc trong cộng đồng quốc tế, từ đó cái nhìn đẹp về đất nước được lan rộng          

- Nick Vujicic sinh ra với một cơ thể không hoàn hảo. Sinh ra không có cả tay lẫn chân, cuộc sống khó khăn đủ điều. Đã có lần anh từ bỏ ước mơ của mình nhưng chính niềm tin niềm khao khát sống đã khơi dậy sức sống trong anh. Anh bắt đầu luyện tập, học hỏi. Cuối cùng cũng có thể sống như một người bình thường. Tốt nghiệp đại học với tấm bằng kép, trở thành nhà diễn thuyết và tuyên truyền động lực nổi tiếng, thành đại sứ của nghị lực phi thường, anh đã đem đến cho biết bao nhiêu người niềm tự tin, ý chí, nghị lực vươn lên trong cuộc sống

c. Dẫn chứng từ các câu nói nổi tiếng

- Tôi đã từng đọc qua câu nói của Ngạn Ngữ: “đừng sống theo điều ta ước muốn, hãy sống theo điều ta có thể”

- “Lòng tốt là ngôn ngữ mà người điếc có thể nghe và người mù có thể thấy”- Mark Twain

- Top 5 Miss Universe 2018- H’ Hen Niê đã từng nói rằng “Mọi người gọi tôi là nàng lọ lem của Việt Nam, nhưng cô ấy có một ba mẹ đỡ đầu là một bà tiên, còn tôi thì tự tạo ra phép màu cho chính bản thân mình”