Đọc hiểu Bài học quét nhà ( Tự luận)

Trả lời câu hỏi Đọc hiểu Bài học quét nhà của Nam Cao chính xác nhất, bám sát cấu trúc chấm điểm của các Đề thi Ngữ văn phần Đọc hiểu

Nội dung văn bản Bài học quét nhà 

Bài học quét nhà

    Hồng đang thẩn thơ chơi một mình ở trong vườn.. Ít lâu nay, những lúc được đi chơi, Hồng chỉ chơi có một mình. Chị Thảo về rồi. (Thảo là con ở trước kia vẫn giữ em Hồng). Thằng em chửa biết đi. Còn thầy u thì bây giờ hay gắt quá. Hồng cũng chẳng hiểu tại sao lại thế. [..] Mỗi chiều ở trong buồng làm việc bước ra, thế nào thầy cũng gọi Hồng. Nếu thầy mải đi tắm, hay bận đi đâu, thì thầy chỉ vuốt tóc Hồng, hỏi vài câu, nhìn Hồng bằng đôi mắt yêu thương, rồi khẽ tát vào má Hồng một cái, bảo: "Cho con lại đi chơi...". Nhưng nếu thầy không còn bận việc gì, thì thầy xách hai cái ghế ra sân. Thầy ngồi một cái, Hồng ngồi một cái. Thầy gác hai chân lên cái ghế của Hồng. Hai bố con nói chuyện với nhau. [..] Hồng nói nói, cười cười. Đôi mắt như hai cái hạt nhãn của Hồng, cái miệng chúm chím, đôi hàm răng trắng và nhỏ như răng chuột, cái đầu Hồng, với đôi bàn tay nhỏ xíu nhưng múp míp, làm những điệu bộ xinh xinh, rất đáng yêu. Thầy sung sướng nhìn, mỉm cười rất dịu dàng. Có khi đôi mắt thầy ươn ướt vì cảm động. Thầy nắm tay Hồng, nhắc Hồng sang ghế của thầy, ôm Hồng trong lòng, vuốt ve tóc và hôn. Không! Thầy có ghét Hồng đâu? Trái lại, thầy rất yêu Hồng. Cả u cũng thế. Thường thường thầy u chỉ ăn cơm với tương mắm mà thôi. Nhưng bao giờ u cũng mua cho Hồng một thức ăn riêng: Thịt, cá, trứng hay là đậu. U cũng không để Hồng phải thèm quà bánh. Hồng ao ước thức gì hôm trước, chỉ hôm sau, lúc u đi chợ về đã có thức ấy trong thúng của u rồi. U nói với Hồng rất nhẹ nhàng. Năm thì mười họa mới có một lần u quở mắng Hồng: Ấy là những khi Hồng nghịch dại, làm bẩn người và quần áo.

Bây giờ thì khác hẳn, Hồng phải mắng luôn luôn. Động một tí gì u cũng mắng. Nói một mình, mắng! Vấp ngã, mắng! Đi chậm, mắng! Bữa ăn, không có thức ăn, ngả ngốn không ăn được: Mắng!.. Như vậy kể cũng còn đáng tội. Nhưng lại còn những cái không phải tội Hồng: Thí dụ như nhà bẩn, nhà lắm ruồi vào, con chó bới vườn trầu, hay thằng Thiên ngã, thằng Thiên khóc.. Hồng làm sao cho không thế được? Ấy thế mà u cũng cứ Hồng mà mắng. Hồng xếu mếu suốt ngày vì phải mắng. Nhưng Hồng không dám khóc, Hồng chỉ cố tránh thầy u, lẩn lút ra vườn, chơi một mình.

[..]

- Cái Hồng đi đâu rồi?

Hồng tái mét mặt, chạy về sân:

- Con đây ạ!

- Lại lẻn đi chơi đấy, phải không? Con này chơi quen rồi! Về ngay đây, tao bảo!

Giọng u gắt gỏng. Hồng lóp ngóp trèo lên cái đầu hè cao đến ngực, rồi lạch bạch chạy vào nhà. Nó mở to đôi mắt trong trẻo nhìn u..

- Mày nhìn gì tao? Thử nhìn cái nhà xem! Bẩn thế mà mày không quét.. Hễ mẹ cất lấy em một cái là chạy mất.

Hồng mải mốt chạy lại một xó nhà, lấy chổi. Cái cuống chổi to quá, bàn tay nhỏ bé của Hồng cầm rất khó. Nó lúng túng chuyển từ tay phải sang tay trái, rồi lại từ tay trái sang tay phải. Tay nào cầm cũng ngượng. Người mẹ quát:

- Mày luống cuống gì mãi thế? Cái tay trông đẹp nhỉ? Lớn đầu bằng ấy mà không biết cầm cái chổi! Chỉ ăn là nhẹn thôi!.. Được rồi. Quét đi!

[..] Hồng quét. Nhưng nó vẫn lờ rờ, lúng túng. Cái chổi ngập ngừng trên mặt đất, không biết nên đi lối nào cho phải. Người mẹ thấy khắp người ngứa ngáy. Thị không còn nhịn được, nước mắt thị ứa ra một chút. Thị tức tối đập vào mình đánh đét. Hồng giật mình, đánh rơi cả chổi. Ấy thế là đét!.. thêm tiếng nữa. Lần này thì cái bàn tay dán vào một bên má cúp bê của con bé từ trước đến nay chỉ nhận được những cái tát yêu của bố. Nó chúi người đi một cái và òa lên khóc. Người mẹ sửng sốt như chợt nhận ra cái cử chỉ vô lý và tàn nhẫn quá. Thị đứng ngây người ra một chút. Rồi thị vồ lấy cái chổi, quét như điên, như dại. Mặt thị co rúm lại chực khóc. Nước mắt, nước mũi chảy ròng ròng xuống đất. Thị vừa quét vừa rên nho nhỏ.

- Giời ơi! Giời ơi!.. Giời làm khổ tôi thế này!

Người bố chỉ lẳng lặng nhìn tất cả tấn bi kịch đang diễn ra trước mắt. Y thấy lòng đau quằn quặn. Có một lúc, đứa con gái ngước đôi mắt giàn giụa nước mắt, nhìn bố, như cầu cứu. Y quay mặt đi, giả tảng như không nhận thấy. Nhưng suốt buổi chiều hôm ấy, y buồn bã. Y cũng vào phòng viết, ngồi như thường lệ, nhưng y không viết được. Y nhìn qua cửa sổ. Cái nhìn của y, len lét theo dõi trong một góc vườn, đứa con gái thẩn thơ giữa những cây chuối, cây xoan, cây bưởi.. Nó có vẻ buồn bã thêm. Ba bốn lượt, nước mắt y rỏ xuống..

Tối hôm ấy, sau khi đã uể oải ăn xong bữa cơm nguội rắc vừng, Hồng uống nước rồi lẳng lặng vào giường ngủ. Một lát sau, người bố vào, nằm bên con, quạt cho con. Một bàn tay y vuốt ve những sợi tóc mềm như tơ. Con bé nhắm nghiền đôi mắt, không dẫy dọn. Nhưng nó chưa ngủ hẳn.. Bỗng nó nghe thấy mẹ khẽ bảo:

- Hôm nay, tôi tức quá, tát cái Hồng một cái, rồi thương đứt ruột. Suốt hôm, nghĩ đến lúc nào, tôi lại khóc. Không biết tôi điên hay sao ấy.

Thầy Hồng bảo:

- Đấy là mình lo lắng quá. Tôi cũng vậy: Lắm lúc tôi biết mình mắng nó bất công mà cứ mắng; tại ruột mình lúc nào cũng nóng như lửa đốt; hơi một tí là mình cáu.

- Ấy tôi cũng thế..

- Nhưng chúng mình phải coi chừng! Tôi thấy nó ít lâu nay chậm chạp và ngơ ngẩn lắm, không được nhanh nhẹn, ngộ nghĩnh như trước. Đừng mắng lắm, nó mụ người đi đấy. Mà mình bắt nó làm vừa chứ! Nó còn non tuổi lắm: Đến tháng chín này mới đầy năm tuổi. Đã làm, làm sao được?

- Thì ai chả biết! Hồng nó thì làm gì được? Có mà còn phải hầu nó chán.

- Thế sao mình cứ bắt làm? Mà nó làm không được thì lại đánh?

- Thì đã bảo: Điên mà lại! Con bé thật có nết. Chỉ vì mình túng cho nên nó khổ.. Mẹ nó! Ấy thế mà ngủ ù ỉ như lợn rồi đấy!..

Thật ra Hồng có ngủ đâu. Nó nghe thấy tất. Tự nhiên nó thấy nước mắt ri rỉ chảy ra đầy má. Nó không dám chùi, sợ thầy nó biết. Nhưng bỗng thầy nó quay vào, ôm lấy nó, áp môi vào má nó, ngạc nhiên một thoáng rồi bùi ngùi bảo:

- Tội nghiệp con tôi! Đang khóc mê đây này..

(Tiểu thuyết thứ bảy số 473 (7-8-1943))

(Bài học quét nhà – Nam Cao, Tuyển tập Nam Cao, Tập 2, NXB Văn học, 1993)

* Nam Cao (1917-1951), là bút danh của nhà văn - nhà báo - liệt sĩ Trần Hữu Tri. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân tại làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, nay thuộc Hòa Hậu, Lí Nhân, Hà Nam. Là cây bút xuất sắc của dòng văn học hiện thực (1940 - 1945), là người đi tiên phong trong việc xây dựng nền văn học mới, Nam Cao được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (đợt 1, 1996).

Đề Đọc hiểu Bài học quét nhà

Câu 1. Xác định ngôi kể và đề tài được nói đến của văn bản trên?

Câu 2. Chỉ ra một số đặc điểm nói được mô phỏng tái tạo trong văn bản (cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, từ ngữ)

Câu 3. Theo em, vì sao Hồng lại khóc khi nghe câu chuyện của thầy, mẹ?

Câu 4. Xác định điểm nhìn trong đoạn văn sau:

"Có một lúc, đứa con gái ngước đôi mắt giàn giụa nước mắt, nhìn bố, như cầu cứu. Y quay mặt đi, giả tảng như không nhận thấy. Nhưng suốt buổi chiều hôm ấy, y buồn bã. Y cũng vào phòng viết, ngồi như thường lệ, nhưng y không viết được. Y nhìn qua cửa sổ. Cái nhìn của y, len lét theo dõi trong một góc vườn, đứa con gái thẩn thơ giữa những cây chuối, cây xoan, cây bưởi.."

Câu 5. Thông điệp nào trong văn bản có ý nghĩa nhất đối với anh/chị? Vì sao?

Câu 6. Phân tích, đánh giá một số nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của Nam Cao trong văn bản trên.

Trả lời

Câu 1: 

- Ngôi kể sử dụng trong văn bản: Ngôi kể thứ 3 

- Đề tài: Người trí thức trước cách mạng bị gánh nặng cơm áo gạo tiền ghì nặng, không chỉ họ mà cả gia đình, người thân họ

Câu 2: 

- Một số đặc điểm nói được mô phỏng tái tạo trong văn bản là:

+ Các từ chỉ cử chỉ, điệu bộ, nét mặt: Mắng, tái mét mặt, đôi mắt mở to trong trẻo…

+ Các từ ngữ mang tính khẩu ngữ: Nhen thôi, đét, ấy, cáu, chả biết…
Câu 3: 

Theo em, lý do Hồng khóc khi nghe câu chuyện của thầy, mẹ là: 

- Hồng khóc vì tủi thân, cô bé hiểu ra nỗi khổ tâm của thầy, mẹ mình. Vì hoàn cảnh nghèo khó, túng quẫn mà cô bé trở thành nơi người lớn vô tình trút những căng thẳng, lo toan về cuộc sống.

- Hồng khóc, vì nếu khóc, những oan ức, dồn nén của cô bé nhỏ tuổi được giải tỏa, nhẹ bớt trong lòng

- Hồng khóc vì đó là những giọt nước mắt hạnh phúc khi cô bé biết mình được yêu thương.

-> Chi tiết cô bé Hồng khóc đã nói lên sự đồng cảm của nhà văn đối với chính nhân vật của mình,  nhà văn thấy được những xúc cảm của nhân vật, miêu tả một cách chân thực những cảm xúc ấy. Chi tiết này đã tạo lên sự xúc động cho người đọc

Câu 4:

- Điểm nhìn của đoạn văn trên là nhân vật người cha, trọng tâm là điểm nhìn từ bên trong, đó là những tâm trạng bất lực, trốn tránh, lo lắng, thậm chí là buồn bã của thầy Hồng khi không biết bản thân nên làm gì cho đúng với cô bé.

Câu 5:

Từ văn bản trên, ta có thể rút ra nhiều thông điệp quý giá. 

Thông điệp ấy chính là lời khuyên đến mỗi chúng ta rằng hãy biết yêu thương và chăm sóc trẻ thơ đúng cách, dành tình thương cho các em bằng cả tình yêu, lòng bao dung, vị tha vì:

+ Trẻ em là mầm non tương lai của đất nước, chính là những chủ nhân của đất nước sau này, là tương lai của cả dân tộc. Vậy nên, các em cần được sống trong tình yêu thương, được giáo dục để phát triển một cách toàn diện cả về tinh thần lẫn trí tuệ, các em có quyền được sống trong sự công bằng, văn mình.

+ Trẻ em cần được yêu thương để phát triển toàn diện cả về thể chất, tinh thần, trí tuệ. Tình thương là nền tảng cho sự phát triển của các em, tình thương sẽ khiến cách em cảm thấy được an toàn, che chở, được trân trọng, chấp nhận những gì các em có. Từ đó các em có thể thoải mái phát triển, trau dồi bản thân 

+ Được yêu thương, các em sẽ có một tâm hồn đẹp, luôn yêu đời, lạc quan, tự tin trong cuộc sống. Sự bao dung của người lớn sẽ là hạt giống cho sự phát triển tâm hồn của các em, giúp cho các em nhận thấy mình được yêu thương, biết cách để trao đi yêu thương. Sống trong sự bao dung, các em cũng sẽ biết cách tự rèn cho mình lòng vị tha, biết cảm thông cho hoàn cảnh của người khác, sống vì mọi người.

+ Trong văn bản, thầy của Hồng là một người rất tình cảm, thầy rất yêu thương cô bé, tuy nhiên cách thể hiện lại chưa đúng. Khi Hồng ra vườn chơi, thầy u cũng mắng, thậm chí khi cô bé không biết quét nhà thế nào cho phải, cô bé cũng nhận cái tát như trời giáng của thầy u. Sự bất lực, lo âu về cơm áo gạo tiền đã vô tình đặt vào cô bé, khiến cho cô bé nhỏ bị tổn thương.

→ Từ văn bản trên, Nam Cao muốn mang đến thông điệp về tình yêu thương cho đọc giả, hãy yêu thương trẻ em, dành cho các em những điều tốt nhất bằng lòng bao dung, vị tha, đừng vì những áp lực cuộc sống mà đổ tội lên đầu chúng 

Câu 6:

Nhận xét về Nam Cao, GS Hà Minh Đức đã từng nói rằng “ Nam Cao đã mạnh dạn đi theo một lối đi riêng,nghĩa là không đếm xỉa gì đến sở thích của độc giả.Nhưng tài  năng của ông đã đem đến cho văn chương một lối văn mới sâu xa,chua chát và tàn nhẫn ,thứ tàn nhẫn của con người biết tin ở tài năng của mình,thiên chức của mình” Nam Cao là nhà văn hiện thực phê phán Việt Nam giai đoạn 1930- 1945, một nhà văn với giọng văn lạnh lùng tưởng chừng tàn nhẫn nhưng thực chất, dưới những câu từ sắc sảo lại là một trái tim nhân hậu đầy yêu thương, cảm thông cho những số phận đau khổ. Một số tác phẩm nổi bật của Nam Cao ta có thể kể đến: Chí Phèo, Lão Hạc, Đời Thừa, hay viết về người trí thức trước Cách mạng có Giăng Sáng,… Cùng chủ đề có truyện ngắn “ Bài học quét nhà” là một truyện ngắn in trong tập tiểu thuyết thứ bảy số 473, viết ngày 7/8/1943. Một truyện ngắn viết về những số phận người tri thức trước Cách mạng, những lo âu, trăn trở về cuộc sống đã vô tình trút lên cô con gái nhỏ.

Vì cuộc sống gia đình rơi vào cảnh khó khăn, tũng quẫn, gia đình cô bé Hồng đã có nhiều thay đổi, Hồng từ cô bé được thầy u yêu thương, chiều chuộng đã vô tình trở thành nơi thầy u trút những lo lắng, căng thẳng. Hồng rất tủi thân, cô bé cảm thấy mình không còn được yêu thương, trở nên cô độc. Một lần, vì không biết cách quét nhà làm sao cho đúng, cô bé đã bị u đánh, cô bé òa khóc. Thầy cô bé khi nhìn thấy cảnh đó cảm thấy thật đau xót, còn u của Hồng ân hận vì đã đánh cô bé. Họ an ủi nhau, nhắc nhở nhau về cách yêu thương cô con gái của mình. Đêm đó, Hồng không ngủ, cô bé nghe được những điều ấy, em bật khóc. Nam Cao đã chọn chủ đề là những câu chuyện nhỏ nhặt trong cuộc sống, tuy nhiên lại ẩn chưa những bài học sâu sắc có ý nghĩa. Ngợi ca giá trị của lòng yêu thương, tình cảm gia đình, niềm tin vào nhân cách của con người ngay cả khi lâm vào hoàn cảnh khó khăn nhất. 
Cô bé Hồng 5 tuổi, độ tuổi trẻ con dễ bị tổn thương, cô bé luôn khao khát nhận được sự yêu thương của cha mẹ. Thầy u của Hồng, họ là nạn nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến, những gánh nặng cơm áo gạo tiền cứ như vậy đè nặng lên vai bao nhiêu con người lao động yếu thế, dồn họ vào thế cùng. Thầy u của Hồng là những bậc cha mẹ giàu tình yêu thương, họ luôn yêu thương con cái nhưng hoàn cảnh túng quẫn nên đã xảy ra nhiều xung đột. Bé Hồng tuy mới 5 tuổi nhưng đã phải chịu bao đòn roi và sự ghét bỏ của người mẹ cô bé vô tình trở thảnh nơi trút giận của người lớn. Mẹ Hồng luôn chửi mắng nó cả ngày, giao cho nó bao nhiêu việc nào là giữ em, quét nhà.. trong khi cái chổi còn to hơn tay nó, nó sợ đến mức không dám cãi mẹ, cũng không dám khóc. Mặc dù mắc sai lầm nhưng chính tình yêu thương con đã khiến họ thức tỉnh, nhìn nhận lại bản thân.

Nam Cao đã đặt nhân vật trong mối quan hệ gia đình với “Gánh nặng áo cơm ghì sát đất” nhân vật từ chỗ là người cha, người mẹ tốt trở thành những kẻ vô tình, tàn nhẫn, đối xử tệ bạc với con cái. Câu chuyện đã khẳng định giá trị của tình yêu thương, góp phần thể hiện tư tưởng, tình cảm, thái độ của nhà văn, góp phần làm rõ tính cách các nhân vật: Là nạn nhân của hoàn cảnh, của xã hội… Bằng việc thâm nhập vào đời sống để phản ánh một cách chân thực nội tâm nhân vật, để soi chiếu, miêu tả những biến cố sảy ra. Nam Cao đặt niềm tin vào nhân cách con người, dù trong hoàn cảnh khó khăn cũng không bị lu mờ.
Qua đoạn trích, Nam Cao lên án phê phán xã hội thực dân nửa phong kiến đã đẩy gia đình Hồng vào cảnh khốn khó, đẩy con người lương thiện vào bước đường cùng. Đồng thời còn thể hiện lòng cảm thông và xót thương cho số phận của con người, nhất là người trí thức nghèo trong xã hội cũ.  Khẳng định sức mạnh của tình yêu thương, niềm tin vào nhân cách con người.