Đọc hiểu Đồng chí (Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức)

Tổng hợp kiến thức trọng tâm của tác phẩm Đồng chí bao gồm Giới thiệu tác giả - tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy tác phẩm Đồng chí - SGK Ngữ Văn 8 Kết nối tri thức.

A. Tác giả - Tác phẩm Đồng chí

I. Tác giả

1. Tiểu sử

- Chính Hữu, sinh năm 1926 và mất năm 2007, tên thật là Trần Đình Đắc và quê ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.

- Trước đây, ông đã từng là Đại tá và là Phó cục trưởng cục Tuyên huấn thuộc Tổng cục chính trị, thuộc Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ông cũng từng đảm nhiệm vai trò là Phó tổng thư ký của Hội Nhà văn Việt Nam.

- Trước khi cách mạng tháng Tám xảy ra, ông đã theo học tại Hà Nội.

- Vào năm 1946, ông tham gia Trung đoàn Thủ Đô và tham gia hoạt động trong quân đội trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và kháng chiến chống Mỹ.

- Ngoài ra, ông còn tham gia làm chính trị viên trong chiến dịch Điện Biên Phủ vào năm 1954.

- Từ năm 1947, ông bắt đầu viết thơ và hầu hết các tác phẩm của ông đều xoay quanh đề tài về người lính và chiến tranh.

2. Sự nghiệp văn học

a. Tác phẩm chính

+ Đầu súng trăng treo (tập thơ, Nhà xuất bản Văn học, 1966), gồm có 24 bài

+ Thơ Chính Hữu (tập thơ, Nhà xuất bản Hội nhà văn, 1977)

+ Tuyển tập Chính Hữu (Nhà xuất bản Văn học, 1988)

+ Ngoài bài thơ "Đồng chí" được nhạc sĩ Minh Quốc phổ nhạc, một số bài thơ khác của ông cũng là nguồn cảm hứng cho các nhạc sĩ khác sáng tác các bài hát nổi tiếng như bài "Ngọn đèn đứng gác" (nhạc sĩ Hoàng Hiệp), "Bắc cầu" (nhạc sĩ Quốc Anh), "Có những ngày vui sao" (nhạc sĩ Huy Du).

b. Phong cách nghệ thuật

- Chính Hữu, trong cuộc sống và sự nghiệp sáng tác của mình, được biết đến là một nhà thơ quân đội, luôn mặc áo xanh của người lính.

- Sự đóng góp của ông trong việc sáng tác thơ là một phần của cống hiến cho cách mạng và sự phát triển của đất nước.

- Với tư cách là một người lính, ông luôn truyền tải những lời tốt đẹp và ca ngợi đối với đồng đội trong các tác phẩm thơ của mình.

II. Tác phẩm

1. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu được coi là tác phẩm xuất sắc nhất của ông về người nông dân mặc áo lính trong những năm đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Được sáng tác vào đầu xuân năm 1948, sau chiến thắng Việt Bắc thu đông năm 1947, bài thơ đã trải qua một hành trình kéo dài nửa thế kỷ và làm tăng thêm giá trị tinh thần chiến sĩ trong tâm hồn của Chính Hữu.

2. Thể loại

Thể thơ tự do

3. Bố cục

- Đoạn 1 (7 câu thơ đầu): Cơ sở hình thành tình đồng chí, đồng đội của những người lính.

- Đoạn 2 (10 câu thơ tiếp theo): Những biểu hiện của tình đồng chí và sức mạnh của tình cảm ấy ở những người lính.

- Đoạn 3 (3 câu kết): Biểu tượng đẹp về tình đồng chí.

4. Nội dung chính

Bài thơ về tình đồng chí, đồng đội sâu sắc của những người nông dân mặc áo lính trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Trong hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn, tình cảm ấy vẫn tỏa sáng, tuyệt đẹp. Bài thơ gợi lên hình ảnh chân thực, giản dị nhưng vẻ đẹp cao quý của những anh bộ đội cụ Hồ trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.

5. Nghệ thuật

- Bài thơ đạt được thành công nghệ thuật bởi tính linh hoạt của thể thơ tự do

- Việc sử dụng các chi tiết và hình ảnh mang tính tiêu biểu, chân thực

- Cùng ngôn ngữ cô đọng, giản dị nhưng vô cùng biểu cảm.

B. Soạn bài Đồng chí

Câu 1. Những đặc điểm của thể thơ tự do thể hiện như thế nào trong bài thơ Đồng chí?

Trả lời: 

- Trong bài thơ "Đồng chí", thể thơ tự do được biểu hiện qua việc:

+ Không có quy định cố định về số chữ, số câu, niêm luật, đối vần. 

+ Thể thơ tự do sử dụng đa dạng âm thanh, hình tượng, màu sắc, tạo ra những câu từ đơn giản nhưng mang tính cách tân, mới lạ, không bị giới hạn bởi hình ảnh truyền thống và mang tính cũ kỹ.

Câu 2. Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Xác định mạch cảm xúc được thể hiện qua các phần của bài thơ?

Trả lời: 

- Bài thơ có thể chia làm 3 phần:

+ Đoạn 1 (7 câu thơ đầu): Cơ sở hình thành tình đồng chí, đồng đội của những người lính.

+ Đoạn 2 (10 câu thơ tiếp theo): Những biểu hiện của tình đồng chí và sức mạnh của tình cảm ấy ở những người lính.

+ Đoạn 3 (3 câu kết): Biểu tượng đẹp về tình đồng chí.

- Tình cảm sâu lắng của tình đồng chí và sự mạnh mẽ của nó tiếp tục được mở rộng thông qua những hình ảnh và chi tiết trong bài thơ. Cảm xúc cuối cùng được tạo nên từ sự chìm đắm trước biểu tượng tuyệt đẹp của tình đồng chí.

Câu 3. Bài thơ thể hiện lời tâm tình của ai với ai? Theo em, việc chọn nhân vật thể hiện cảm xúc như vậy có ý nghĩa gì?

Trả lời: 

- Bài thơ mang lời tâm sự chân thành của tác giả với người đồng chí thân thiết.

- Việc lựa chọn nhân vật để thể hiện sức mạnh và vẻ đẹp của tình đồng chí được thể hiện rõ qua từng đoạn văn, nơi tư tưởng và cảm xúc nặng nề được đổ dồn vào những dòng thơ sâu sắc, gợi lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng độc giả.

Câu 4. Hai khổ thơ đầu giúp em hiểu gì về khởi nguồn của tình đồng chí giữa những người lính? Xác định và nêu ý nghĩa của những từ ngữ, hình ảnh thể hiện quá trình hình thành tình đồng chí?

Trả lời: 

Các câu thơ khai mở được xây dựng theo cấu trúc song song, đối xứng, như hai gương mặt của những người chiến sĩ. Họ như đang trò chuyện, chia sẻ cùng nhau. Ngôn ngữ tự nhiên, giản dị và tràn đầy thân thiết. "Quê anh" và "làng tôi" đều là những vùng đất nghèo khó, khắc nghiệt, là nơi có "nước mặn đồng chua" - vùng đồng bằng ven biển, cũng như "đất cày lên sỏi đá" - vùng đồi núi trung du.

Tác giả đã sử dụng thành ngữ và tục ngữ để miêu tả về làng quê, nơi những người chiến sĩ chôn nhau và chia tay người thân yêu. Điều này khiến cho lời thơ mang đậm hương vị quê hương, giản dị và gần gũi như chính những con người - những chàng trai dân cày chân đất, lần đầu mặc áo lính và bước đi vào cuộc chiến! Như vậy, sự đồng cảnh, chung giai cấp là cơ sở, nền tảng hình thành tình đồng chí.

Câu 5. Dòng thơ thứ bảy có gì đặc biệt? Điều đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện mạch cảm xúc của bài thơ?

Trả lời: 

Dòng thơ thứ bảy của bài thơ gây ấn tượng mạnh với sự ngắn gọn, chỉ hai từ và kết thúc bằng dấu chấm thanh. Nó trỗi dậy như một khám phá đầy ý nghĩa: "Tình đồng chí tồn tại đây".

Dòng thơ này chính là liên kết giữa đoạn trước và đoạn sau. Đoạn trước tạo nền tảng, gốc rễ của tình đồng chí, trong khi đoạn sau là những biểu hiện cụ thể của nó.

Câu 6. Tìm những chi tiết thể hiện tình đồng chí ở các khổ thơ 3, 4. Những chi tiết ấy thể hiện tình đồng chí như thế nào?

Trả lời: 

Các chi tiết và hình ảnh trong bài thơ gợi lên tinh thần đồng chí, đồng đội mạnh mẽ của những người lính cách mạng. Chúng tường thuật một cách rõ ràng sự đồng cảm sâu sắc và chia sẻ tâm tư, trái tim của nhau: nỗi nhớ quê hương, lo lắng cho gia đình, giếng nước, cây đa... Những hình ảnh thân thương, giản dị đem đến những cảm xúc day dứt, cánh đồng nương anh gửi bạn cày... hồi tưởng về người đồng đội ra đi trong chiến trường.

Câu 7. Em cảm nhận như thế nào về hình ảnh “đầu súng trăng treo”?

Trả lời: 

Hình ảnh "đầu súng trăng treo" vừa thể hiện sự thực tế, vừa mang trong mình sự lãng mạn bay bổng. Hai hình ảnh này đối lập nhau, súng tượng trưng cho tinh thần chiến đấu, bảo vệ cuộc sống tốt đẹp và hòa bình của tổ quốc, nhưng đồng thời cũng mang trong mình sự tàn khốc và đáng sợ. Trong khi đó, trăng tượng trưng cho sự đẹp đẽ, vẻ đẹp dịu dàng, là biểu tượng của cuộc sống yên bình và thanh thản.

Câu 8. Xác định cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Đồng chí?

Trả lời: 

Bài thơ tập trung vào tình yêu trong sáng, tràn đầy sức sống, niềm tin và hy vọng. Nó mang đến ánh sáng, sự sống và hy vọng cho con người. Bài thơ cũng gợi lên nỗi nhớ trong tình yêu và những cảm xúc trong thiên nhiên. Những chi tiết như "nắng đã vàng hanh", "tiếng sếu vọng sông gày" thể hiện sự suy tư và cảm hứng của bài thơ. Câu thơ "Em ở nhà xa, em có hay" thể hiện sự lo lắng về người đó có nhận ra tình cảm hay không. Hình ảnh của nắng hanh, mây trôi mở ra không gian và là lời nhắn của "anh" đến "em". Bài thơ cũng ca ngợi tình đồng chí, sự đoàn kết của những người chiến sĩ với mục tiêu, lý tưởng và ý chí chiến đấu chung. Nó khẳng định sức mạnh của tình đồng chí có thể vượt qua khó khăn và đánh bại mọi kẻ thù.

Câu 9. Nêu cảm nghĩ của em về hình ảnh người lính trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp được khắc hoạ trong bài thơ.

Trả lời: 

Trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu, hình ảnh người lính hiện lên với tính chân thật, đưa chúng ta đến gần họ như thể họ bước vào trang thơ. Cụm từ "nước mặn đồng chua" và "đất cày lên sỏi đá" ám chỉ đến vùng quê nghèo khó và đất đai khắc nghiệt. Những người lính đó đều là những người nông dân bình dị, chân lấm tay bùn. Dưới sự đoàn kết và cùng mục tiêu chiến đấu, họ trở thành những người bạn, đồng đội, đồng chí, chia sẻ niềm vui và khó khăn. Hình ảnh người lính còn mang đậm tinh thần thương yêu, đoàn kết, và sẵn sàng đối mặt với kẻ thù. Trong không gian hoang vu, "đầu súng trăng treo" kết hợp hài hòa hình tượng súng và trăng, tượng trưng cho cuộc chiến khốc liệt và khát vọng về hòa bình. Tâm hồn của người lính vẫn đẹp, yêu đời và tin tưởng vào tương lai. Chính Hữu đã tạo nên một tượng đài vĩnh cửu về hình ảnh người lính trong cuộc kháng chiến, tuyệt đẹp và lãng mạn, cho chúng ta thấy sự chiến đấu và tình yêu thương của họ.

---------------------------------- 

Trên đây Topbee đã mang tới cho các bạn những kiến thức tổng hợp về tác giả -  tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy của văn bản Đồng chí. Những câu trả lời dựa trên ngữ liệu văn bản, được chắt lọc kỹ càng đảm bảo chính xác nhất. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này, chúc các bạn học tốt.