Đọc hiểu Lai tân (Ngữ văn 8 Kết nối tri thức)

Tổng hợp kiến thức trọng tâm của tác phẩm Lai tân bao gồm Giới thiệu tác giả - tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy tác phẩm Lai tân - SGK Văn 8 Kết nối tri thức.

A. Tác giả - Tác phẩm Lai tân

I. Tác giả

1. Tiểu sử

- Hồ Chí Minh (19/05/1889 – 02/09/1969) lúc nhỏ tên là Nguyễn Sinh Cung, khi đi học là Nguyễn Tất Thành, trong nhiều năm hoạt động cách mạng lấy tên là Nguyễn Ái Quốc và nhiều bí danh, bút danh khác.

- Quê quán: Kim Liên – Nam Đàn – Nghệ An.

- Gia đình: nhà Nho nghèo, cha là Nguyễn Sinh Sắc, mẹ là Hoàng Thị Loan. Các anh chị em là: Nguyễn Thị Thanh, Nguyễn Sinh Khiêm,  Nguyễn Sinh Nhuận.

- Bác Hồ là một người thông minh ham học hỏi và có lòng yêu nước thương dân sâu sắc, tìm ra con đường giải phóng dân tộc, lãnh đạo nhân dân ta kháng chiến chống Pháp và Mĩ.

- Là vị lãnh tụ tài ba, vĩ đại, danh nhân văn hóa thế giới.

2. Sự nghiệp văn học

- Quan điểm sáng tác: Coi văn học là một vũ khí chiến đấu phục vụ cho sự nghiệp cách mạng. Luôn chú trọng tính chân thực và tính dân tộc. Luôn chú ý đến mục đích và đối tượng tiếp nhận để quyết định nội dung và hình thức của tác phẩm.

- Di sản văn học: Các di sản văn học Bác để lại rất lớn lao về tầm vóc, phong phú về thể loại và đa dạng về phong cách.

+ Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp (1925), Tuyên ngôn độc lập (1945), Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (1946), Không có gì quý hơn độc lập tự do (1966)…

+ Truyện và kí: Pari (1922), Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922), Con người biết mùi hun khói (1922), Vi hành (1923), Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (1925), Nhật kí chìm tàu (1931), Vừa đi đường vừa kể chuyện (1963)…

+ Thơ ca: Nhật kí trong tù (viết trong thời gian bị giam cầm trong nhà lao Tưởng Giới Thạch từ 1942 - 1943), chùm thơ viết ở Việt Bắc từ 1941 - 1945.

- Phong cách nghệ thuật:

+ Thống nhất: về cả mục đích, quan điểm và nguyên tắc sáng tác.

+ Đa dạng, mỗi thể loại, Hồ Chí Minh lại có một cách viết khác nhau.

II. Tác phẩm

1. Hoàn cảnh xuất xứ

- Bài thơ "Lai Tân” là bài thơ thứ 31, trích trong tập thơ “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh

- Bài thơ được sáng tác trong khoảng bốn tháng đầu của thời gian Hồ Chí Minh bị giam giữ tại các nhà tù của bọn Quốc dân đảng Trung Quốc ở Quảng Tây.

2. Bố cục

Gồm 2 phần: 

- Phần 1: (3 câu đầu) là 3 câu tự sự nói về hành vi thường thấy ở 3 viên quan ở Lai Tân.

- Phần 2: (Câu cuối) là một lời kết luận, một nhận xét, đánh giá của tác giả.

3. Thể loại

Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

4. Giá trị nội dung

- Bài thơ miêu tả thực trạng thối nát của chính quyền Trung Quốc dưới thời Tưởng Giới Thạch và thái độ châm biếm, mỉa mai sâu cay

5. Giá trị nghệ thuật

- Ngòi bút miêu tả giản dị, chân thực.

- Lối viết mỉa mai sâu cay.

- Bút pháp trào phúng.

B. Trả lời câu hỏi đọc hiểu bài Lai tân

Câu 1. Bài thơ Lai Tân thuộc thể thơ nào? Nêu những dấu hiệu giúp em nhận biết được điều đó.

- Bài thơ “Lai tân” thuộc thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường Luật. 

- Thể thơ gồm có 4 câu, trong đó các câu 1, 2, 4 hoặc 2, 4 sẽ hiệp vần với nhau ở chữ cuối, bốn câu thơ được sắp xếp theo thứ tự khai - thừa - chuyển - hợp với quy luật bằng trắc. → Từ đó em xác định được bài thơ Lai tân thuộc thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

Câu 2. Em hãy cho biết mục đích những việc thường làm của ban trưởng nhà giam và cảnh trưởng. Căn cứ vào đâu em khẳng định như vậy?

Qua bản phiên âm của bài thơ “Lai tân”, em nhận ra được mục đích những việc thường làm của ban trưởng nhà giam là đánh bạc - “thiên thiên đố”, cảnh trưởng thì ham ăn tiền của phạm nhân - “giải phạm tiền”.

Câu 3. Phải chăng sau khi chê những thói xấu của ban trưởng và cảnh trưởng, tác giả muốn dành tặng lời khen cho huyện trưởng vì đã làm việc chăm chỉ? Em thử suy đoán huyện trưởng "chong đèn" để làm việc gì.

- Tác giả muốn phê phán kẻ cầm đầu trong bộ máy quản lí nhà tù Tưởng Giới Thạch ở Lai Tân.

- Huyện trưởng chong đèn làm việc công để làm chuyện mờ ám - hút thuốc phiện.

Câu 4. Giọng điệu trào phúng của câu thơ thứ ba có gì khác biệt so với hai câu thơ đầu?

Giọng điệu trào phúng của câu 3 góp phần thể hiện nội dung: Huyện trưởng "chong đèn" làm công việc - cứ ngỡ là đang thâu đêm suốt tháng để lo công việc, đắm chìm trong công việc quên cả nghỉ ngơi. Nhưng không - đó là đang hút thuốc phiện - người có chức vụ lớn thì lại thờ ơ, vô trách nhiệm, chìm ngập trong cùng tận cùng của tệ nạn. 

Câu 5. Các nhân vật trong bài thơ Lai Tần thuộc thành phần nào trong xã hội? Hãy làm rõ dụng ý của tác giả khi nhằm vào nhóm đối tượng này.

Thành phần xã hội của các nhân vật trong bài thơ Lai Tân:

- Ban trưởng nhà giam – con người thực thi pháp luật nơi nhà tù cai quản tù nhân lại chuyên đánh bạc.

- Cảnh trưởng kiếm ăn quanh – hành động của một kẻ cướp cạn, trấn lột xương tủy của tù nhân, rất dơ bẩn và tàn nhẫn.

- Nhân vật Huyện trưởng: tên huyện trưởng suốt ngày chong đèn thâu đêm cứ ngỡ là bận trăm công nghìn việc nhưng thực chất là để hút thuốc phiện. Ông ta là người có quyền cao chức trọng mà lại thờ ơ, vô trách nhiệm với công việc.

→ Các nhân vật này được tác giả khắc họa rõ nét nhằm phản ảnh hiện thực của bộ máy chính quyền cai trị Lai Tân thối nát, ô uế, không có kỉ cương, thiếu trách nhiệm. Tiếng cười châm biếm được nổi bật với mẫu thuẫn ở câu cuối.

Câu 6. Theo em, nội dung câu kết có mâu thuẫn với nội dung của các câu thơ trước không? Vì sao?

Theo em, nội dung câu kết tưởng chừng như sẽ mẫu thuẫn với các câu trước, làm cú đòn mạnh mẽ đánh bại đối thủ. Nhưng với ba tiếng thái bình thiên tạo cảm giác tự nhiên, nhẹ nhàng đến bất ngờ. Ba tiếng thái bình thiên được thốt lên một cách tự nhiên, nhẹ nhàng, bất ngờ vì người đọc chờ một câu kết tựa như một cú đòn hạ gục đối thủ.

---------------------------------- 

Trên đây Topbee đã mang tới cho các bạn những kiến thức tổng hợp về tác giả -  tác phẩm, bài soạn, sơ đồ tư duy của văn bản Lai tân. Những câu trả lời dựa trên ngữ liệu văn bản, được chắt lọc kỹ càng đảm bảo chính xác nhất. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này, chúc các bạn học tốt.