Phân tích 14 câu thơ đầu bài thơ Tây Tiến

Tây Tiến được biết đến là một trong  bài thơ hay nhất trong thơ ca cách mạng Việt Nam. Bài thơ không chỉ mang đến cho người đọc khung cảnh bi tráng của chiến tranh mà còn đưa người đọc đến vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ núi rừng miền Tây thơ mộng. Hãy cùng mình đi phân tích vẻ đẹp thiên nhiên và hình ảnh con đường hành quân của các chiến sĩ qua 14 câu thơ đầu bài thơ Tây Tiến nhé!

Phân tích 14 câu thơ đầu bài thơ Tây Tiến

Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên từng nhận định về tác phẩm Tây Tiến của Quang Dũng rằng: “ đây là một trong mười tác phẩm hay nhất trong thơ ca cách mạng Việt Nam”.  Mặc dù kháng chiến đã đi qua bao nhiêu thế kỉ nhưng qua tác phẩm Tây Tiến của Quang Dũng không khí hào hùng và bi thương của kháng chiến lại hiện lên lần nữa trước mắt chúng ta qua 14 câu thơ đầu:  

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây, súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời!

Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người

Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

Quang Dũng tên thật là Bùi Đình Diệm (1921- 1988) là một nhà thơ Việt Nam. Ông là một người đa tài vừa viết thơ, vẽ tranh, viết nhạc và làm báo. Ông thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành và nổi danh sau cách mạng Tháng Tám năm 1945. Ông là tác giả của nhiều tác phẩm, tập thơ nổi tiếng như: Tây Tiến, đôi mắt người Sơn Tây,mùa hoa gạo (1950),....Tây Tiến là một bài thơ được Quang Dũng sáng tác năm 1948 tại Phù Lưu Chanh khi người chuyển về đơn vị mới và nhớ về đơn vị cũ với nỗi nhớ da diết. Binh đoàn Tây Tiến được thành lập vào năm 1947 có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt Lào và đánh tiêu hao lực lượng quân đội Pháp ở Thượng Lào cũng như các tỉnh miền Tây Bắc Bộ, lực lượng chủ yếu của binh đoàn là những người con Hà thành trong đó có nhiều học sinh, sinh viên đang độ tuổi đẹp nhất của cuộc đời trong đó có tác giả. Bài thơ đã tái hiện lên vẻ đẹp hùng vĩ, hoang dại, nguyên sơ nhưng không kém phần thơ mộng của núi rừng nơi địa đầu tổ quốc, ở đây vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên hiện lên đầy ấn tượng với nỗi nhớ khôn nguôi của người lính vừa mang vẻ lãng mạn vừa mang sự bi tráng. Qua 14 câu thơ đầu hình ảnh về thiên nhiên và con đường hành quân đầy gian khổ của những người lính trẻ hiện lên trước mắt ta để từ đó ta có thể hiểu được những vất vả của cha ông ta dể có được cuộc sống như ngày hôm nay và từ đó ta có trách nhiệm với bản thân, gia đình và đất nước.

Mười bốn câu thơ đầu tái dựng lại sống động bức tranh về thiên nhiên với khung cảnh, những chặng được hành quân gian khổ, từ đó hình ảnh về những người chiến sĩ trẻ Tây Tiên cũng lần lượt hiện ra.

Mở đầu bức tranh đó là một nỗi nhớ trào dâng:

"Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi !

Nhở về rừng núi, nhớ chơi "

Tiếng gọi “ Tây Tiến ơi” nghe mà da diết khôn nguôi. Tiếng gọi ấy thốt lên như một tiếng gọi không thể nào kìm nén được nữa, nối nhớ ấy sâu sắc biết bao. Đối tượng của nỗi nhớ ấy rất cụ thể và rõ ràng: "sông Mã", "Tây Tiến", "rừng núi". Nỗi nhớ ấy phải khắc khoải lắm thì tác giả mới điệp lại hai lần từ " nhớ". " Nhớ chơi vơi" là nỗi nhớ chập chờn hư thực, vừa tha thiết, thường trực, vừa mênh mang, đầy ám ảnh, vừa mở ra không gian của tiềm thức, vừa như gợi ra không gian trập trùng của núi đèo rộng lớn. Cách hiệp vần "ơi" làm câu thơ như ngân vang, phù hợp với biên độ của cảm xúc.

Hai câu thơ đầu đã khơi mạch chủ đạo của cả bài thơ là nỗi nhớ khôn nguôi. Nỗi nhớ ấy được cụ thể dần dần trong những vần thơ tiếp sau.

Hai câu thơ tiếp  theo đã gợi lại hình ảnh đoàn quân hành quân trong đêm:

"Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi,

Mường Lát hoa về trong đêm hơi"

Hai câu thơ vừa tả thực, vừa sử dụng bút pháp lãng mạn.Những từ chỉ địa danh Sài Khao, Mường Lát gợi ra địa bàn rộng lớn, đầy lạ lẫm đối với người lính Tây Tiến. Sương mù vùng cao dày đặc như trùm lấp bước chân, nuốt chửng cả đoàn binh vốn đang mỏi mệt, rệu rã vì chặng đường dài gian khổ. Quang Dũng đã nhìn thấy và miêu tả một mảng hiện thực khuất lấp trong thơ ca kháng chiến. Nhưng những người lính ấy, dù mệt mỏi mà tâm hồn vẫn trẻ trung, hào hoa, lạc quan, yêu đời. Hình ảnh " hoa về trong đêm hơi" là hình ảnh đẹp giàu sức gợi. Đó có thể là những ánh đuốc sáng lung linh của đoàn quân đang tiến về bản làng, cũng có thể là hình ảnh đoàn quân từ rừng đi ra, trên tay vẫn cầm theo những đóa hoa rừng ngát hương, mà đó cũng có thể là hình ảnh ẩn dụ về đoàn quân Tây Tiến như những bông hoa rừng. Đoàn quân ấy hành quân trong một " đêm hơi" đầy huyền ảo, mơ hồ, bảng lảng khói sương chốn rừng suối. Hai câu thơ in đậm dấu ấn tài hoa, lãng mạn của Quang Dũng.

Bốn câu thơ tiếp theo đặc tả địa hình hiểm trở và gập ghềnh của miền Tây:

"Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời,

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống,

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi."

Tác giả đã sử dụng một loạt các từ láy tượng hình "khúc khuỷu", " thăm thẳm", " heo hút", kết hợp với cách ngắt nhịp 4/3 như chặt đôi câu thơ, mật độ thanh trắc dày đặc khiến câu thơ trúc trắc gợi sự vất vả, nhọc nhằn. Những phép tu từ đó mở ra trong tâm tưởng người đọc ấn tượng về sự gập ghềnh, hiểm trở, ẩn chứa bao bất trắc, nguy hiểm của núi cao, vực sâu nơi núi rừng miền Tây. Hình ảnh " súng ngửi trời" là một nhân hóa táo bạo, đặc tả sự chót vót của dốc núi. Người lính Tây Tiến leo lên đỉnh dốc, cảm tưởng như mũi súng có thể chạm mây. Từ đó, ta cũng thấy được nét tinh nghịch khỏe khoắn, vẫn có thể trêu đùa vô tư sau một chặng đường hành quân vất vả, mệt nhọc của các anh lính Tây Tiến. Phép đối " ngàn thước lên cao - ngàn thước xuống" càng nhấn mạnh độ gập ghềnh, hình sông thế núi trập trùng, hiểm trở của thiên nhiên miền Tây. Ba câu thơ giàu chất hội họa, dựng lên bức tranh hoang vu, dốc đèo đứt nối, hùng vĩ trên con đường hành quân của chiến sĩ Tây Tiến. Câu thơ thứ tư toàn bộ là bảy thanh bằng " Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi", vần mở "ơi" đặt cuối câu tạo cảm giác nhẹ nhàng gợi ra những phút giây nghỉ ngơi thư giãn của người lính. Họ đứng trên những đỉnh núi, thưởng thức chút bình yên, vẻ đẹp lãng mạn của núi rừng, phóng tầm mắt, thấy mưa rừng giăng mờ nơi bản làng Pha Luông xa xôi. Bốn câu thơ vừa gợi ra sự dữ dội hoang vu, sự êm đềm của núi rừng, vừa gợi ra những cuộc hành quân vất vả nhọc mệt nhưng đầy trẻ trung, yêu đời của các chàng trai Tây Tiến.

Người lính Tây Tiến không chỉ đối diện với dốc cao vực sâu mà còn phải chịu những mất mát hy sinh:

"Anh bạn dãi dầu không bước nữa,

Gục lên súng mũ bỏ quên đời."

 Câu thơ “Anh bạn dãi dầu không bước nữa” có thể hiểu theo hai cách. Đầu tiên là nói về sự mệt nhọc của những người lính khi mà họ trên đường hành quân quá mệt mỏi, họ nghỉ ngơi và mặc kệ súng đạn chiến tranh. Hay cũng là cách nói tránh về cái chết "không bước nữa", "bỏ quên đời" gợi tư thế ngạo nghễ của người lính Tây Tiến. Họ chủ động chấp nhận cái chết, coi nó chỉ đơn giản như một giấc ngủ mà thôi. Tư thế hi sinh " gục lên súng mũ" đầy xót xa nhưng cũng thật hào hùng. Câu thơ đã tiếp tục cảm hứng bi tráng khi xây dựng chân dung người lính Tây Tiến.

"Chiều chiều oai linh thác gầm thét,

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người".

Các từ láy chỉ biên độ lặp lại thường xuyên của thời gian" chiều chiều", "đêm đêm" kết hợp với biện pháp nhân hóa " thác gầm thét", " cọp trêu người" đã nhấn mạnh vẻ bí hiểm, dữ dội,hoang dã chứa đầy nguy hiểm, cái chết luôn luôn rình rập đe dọa người lính của núi rừng miền Tây. Sự nguy hiểm ấy không chỉ trải rộng trong không gian mà còn kéo dài và lặp lại thường xuyên theo thời gian. Nhưng những người lính ấy không hệ sợ hãi, lùi bước. Họ tiếp tục bước, bước về phía trước vì họ tin rằng phía trước chính là độc lập, là tự do là một ngày mai tươi sáng.

Hai câu thơ cuối đoạn lại đột ngột chuyển cảnh sang vẻ thiên nhiên ấp áp và thơ mộng

"Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói,

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi."

Núi cao rừng rậm lùi xa, chỉ còn lại hương vị ấm áp nghĩa tình quân dân lan tỏa từ nồi cơm của các cô gái Thái. Từ cảm thán " Nhớ ôi" đứng đầu câu thơ diễn tả nỗi nhớ da diết, ám ảnh khôn khuây của Quang Dũng cũng như người lính Tây Tiến về đồng bào miền Tây. Nhà thơ như nhói lòng khi hồi tưởng lại cảnh đoàn quân quây quần quanh nồi xôi nếp thơm lừng đang bốc khói. Đó là những giây phút ấm áp ngắn ngủi nhưng lại dịu ngọt, tinh tế nên khắc sâu mãi trong tâm trí nhà thơ. Cách kết hợp từ " mùa em" rất độc đáo, gợi những liên tưởng đẹp, lãng mạn về những cô gái Thái vừa khỏe khoắn vừa dịu dàng mà đằm thắm yêu thương. Hai câu thơ kết thúc đoạn một bài thơ Tây Tiến có âm điệu nhẹ nhàng tha thiết gợi cảm giác êm dịu, ấm áp, tạo tâm thế cho người đọc cảm nhận đoạn thơ tiếp theo.

Những đoạn thơ còn lại của bài thơ Tây Tiến, nhà thơ Quang Dũng tiếp tục hồi tưởng về cảnh những đêm liên hoan văn nghệ thắm thiết tình quân dân, những buổi chiều trên sông nước miền Tây thơ mộng, hư ảo, hồi tưởng về chân dung tập thể những người lính Tây Tiến anh dũng, hào hoa. Cuối bài thơ, Quang Dũng bộc lộ lời nguyện thề mãi gắn bó với miền Tây và đoàn quân Tây Tiến.

Suốt 14 câu thơ mở đầu này, tác giả đã không ngừng sử dụng những bút pháp cảm hứng lãng mạn và bi tráng. Đoạn thơ có ngôn ngữ giàu chất tạo hình, giàu nhạc điệu, gây ấn tượng táo bạo, dựng lên bức tranh sinh động, có chiều sâu về cảnh hành quân của đoàn quân Tây Tiến trên cái nền thiên nhiên rừng núi hùng vĩ thơ mộng miền Tây. 

Qua 14 câu thơ đầu này, ta cảm nhận được sự gắn bó sâu sắc, nỗi nhớ tha thiết của nhà thơ Quang Dũng về những ngày tháng chiến đấu trong đoàn quân Tây Tiến - một thời mãi mãi để nhớ và tự hào. Từ đây ta có thể ý thức được trách nhiệm của bản thân mình khi được sống trong hòa bình, để có được như ngày hôm nay không biết bao nhiêu sương máu của cha ông ta đã đổ xuống do đó mà mỗi người phải luôn cố gắng học tập, yêu thương những người xung quang để xứng đáng với công lao to lớn của những người đi trước.

-------------------------------- 

Trên đây là bài viết phân tích 14 câu thơ đầu bài thơ Tây Tiến. Hi vọng bài viết trên của Topbee sẽ giúp ích cho các em trong quá trình học tập. Chúc các em học tốt môn văn!