Phân tích bài thơ Lai Tân ngắn nhất

Người ta nhắc đến Hồ Chí Minh không chỉ là nhắc đến một vị lãnh tụ đại tài, một nhà chính trị kiệt xuất. Người ta còn đang nhắc tới một tác giả tài hoa, một nhà nghệ thuật gia chân chính. Để hiểu hơn về nhận định này, mời các em đến với bài viết phân tích bài thơ Lai Tân, bài thơ nằm trong tập Nhật kí trong tù của Bác.

Dàn ý phân tích bài thơ Lai Tân

Mở bài:

- Giới thiệu Hồ Chí Minh, tác phẩm Nhật kí trong tù và bài thơ Lai Tân.

- Nêu khái quát ý nghĩa nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

Thân bài:

- Hoàn cảnh sáng tác bài thơ: Bốn tháng đầu Hồ Chí Minh bị giam tại các nhà tù ở Quảng Tây - Trung Quốc.

- Phân tích nội dung ba câu thơ đầu: Miêu tả chân dung của ba viên quan cai trị nhà tù Lai Tân bằng lời thơ ý nhị nhưng sâu xa, cho thấy thực trạng của Lai Tân lúc bấy giờ. Những kẻ cầm quyền trở thành những kẻ vướng tội vào tù, trong khi đó người lãnh đạo thực thụ lại đang bị giam trong tù.

+ Ban trưởng: ngày ngày đánh bạc.

+ Cảnh trưởng: giải tù và bóc lột họ.

+ Huyện trưởng: đêm đêm chong đèn hút thuốc phiện.

- Phân tích nội dung câu thơ cuối: Nhận xét, đánh giá của người tù Hồ Chí Minh về bộ máy cai trị ở Lai Tân, mỉa mai, tố cáo sự thối nát, vô trách nhiệm của bộ máy cai trị Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch.

- Nghệ thuật: Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, nhưng sắc sảo, có tính châm biếm. Hình ảnh chân thực, cụ thể, giàu sức tố cáo.

Kết bài: 

- Khẳng định lại ý nghĩa nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

- Liên hệ với thực tế xã hội hiện nay.

Phân tích bài thơ Lai Tân

“Hồ Chí Minh
Hỡi ngọn đuốc thiêng liêng
Trên đầu ta, ngọn cờ dân tộc
Trăm thế kỷ trong tên Người: Ái Quốc
Bạn muôn đời của thế giới đau thương!”

Tố Hữu đã viết về Hồ Chí Minh như thế, viết về vị lãnh tụ tài hoa của dân tộc bằng những từ yêu thương và cao cả nhất. Đến cả những nhà thơ người nước ngoài như Lisandro Otero cũng phải thốt lên rằng: Ngoài trí thông minh, Người chẳng thiếu gì cảm xúc: Bác vốn là nhà thơ. Một người nhỏ bé nhưng lại khiến cho cả một dân tộc, cả thế giới thốt lên những tiếng thán phục từ tận đáy lòng. Bởi không chỉ tạo nên chiến thắng của dân tộc Việt Nam, những vần thơ của Bác còn lưu lại đến mãi sau này.

Quen thuộc nhất với chúng ta có lẽ chính là Nhật kí trong tù, đúng như tên gọi, được Bác viết trong thời gian ngồi tù. Thật kỳ lạ là dù tâm hồn bị giam trong bốn bức tường chật hẹp, vị lãnh tụ vĩ đại ấy vẫn có đôi mắt "nhìn xa" và tâm hồn “trông rộng”. Những bài thơ trong tập thơ trở thành những tác phẩm vĩ đại được người đời sau nâng niu và cảm phục. Trong đó, bài thơ Lai Tân trong tập thơ ấy lại là một nhát dao sắc bén, vạch ra thực tại của một thời được cho là hoàng kim của Trung Quốc.

Lai Tân là tên một địa danh tại Trung Quốc, nằm trên con đường từ Thiên Giang đến Liễu Châu thuộc tỉnh Quảng Tây. Đây cũng là những địa điểm Bác bị giam giữ trong thời gian ở Trung Quốc. Cứ ngỡ dưới thời Tưởng Giới Thạch, Lai Tân khi ấy là một vùng trù phú giàu có, nhưng sự thật dưới lớp vàng son ấy lại là những mục rữa ghê tởm! Xã hội bấy giờ được con mắt của một nhà chính trị, một nhà thơ phản ánh vừa châm biếm, vừa rõ ràng:

Giam phòng ban trưởng thiên thiên đổ,
Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền;
Huyện trưởng thiêu đăng biện công sự,
(Dịch nghĩa:
Ban trưởng nhà giam ngày ngày đánh bạc,
Cảnh trưởng tham lam ăn tiền phạm nhân bị giải;
Huyện trưởng chong đèn làm việc công)

Chỉ bằng vài nét chấm phá, Hồ Chí Minh đã vẽ nên chân dung của ba viên quan cai trị nhà tù Lai Tân. Ban trưởng là một kẻ vô trách nhiệm, chỉ biết đánh bạc suốt ngày. Cảnh trưởng là một kẻ tham lam, bóc lột tù nhân. Huyện trưởng là một kẻ vô đạo đức, đêm đêm chong đèn nhưng lại để hút thuốc phiện. Câu thơ mang tính trào phúng, mỉa mai, tố cáo sự thối nát, vô trách nhiệm của bộ máy cai trị Trung Quốc thời Tưởng Giới Thạch. Vốn dĩ được thế giới ca ngợi là một thời hoàng kim, vậy mà những con người lãnh đạo thế giới ấy lại chìm trong tội ác!

Ngoài những bức tường vàng son được xây dựng, là cuộc sống của con người khổ cực và vất vả nhường nào! Những kẻ có chức, có quyền được ngồi trong nhà cao cửa rộng, được cung phụng như những vị thần. Ấy vậy mà chẳng có ai ngăn cản, bởi từ quan viên quan đến quan huyện thấp đều là những kẻ đáng bị phán tù tội. Nhưng có trớ trêu hay không, khi một người lãnh tụ, một người chính trị gia liêm khiết và xuất sắc lại đứng sau cửa tù trông ra. Dường như thế giới ấy đang bị đảo lộn, trắng đen thị phi chẳng còn phân rõ, thứ lên ngôi trong xã hội ấy là tiền và quyền.

“Lai Tân y cựu thái bình thiên”
(Dịch nghĩa: Lai Tân vẫn thái bình như xưa)

Kỳ lạ thay, bộ máy quan viên mục nát đến như vậy, nhưng Lai Tân lại vẫn thái bình? Sau những chỉ trích, châm biếm ấy, Hồ Chí Minh như bâng quơ thốt ra một câu nhẹ nhàng: “Lai Tân vẫn thái bình như xưa”. Bởi có lẽ, thế giới ấy đang được tô vẽ, cố vẽ ra những nét thanh bình. Hoặc giả, từ xưa bộ máy quan lại của Lai Tân vẫn như vậy, vậy nên cuộc sống của người dân không thay đổi gì, giữ nguyên được vẻ thái bình giả tạo.

Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, nhưng sắc sảo, có tính châm biếm. Dường như Hồ Chí Minh chẳng phải là một kẻ ở tù, đang gánh trên lưng tội trạng mà như một vị thẩm phán nghiêm minh. Nhưng làm gì được đây? Dường như ta cũng thấy được sự bất lực đằng sau cái châm biếm và bi phẫn đó. Bài thơ đã thể hiện tài năng quan sát tinh tế, sự nhạy cảm của nhà thơ trước hiện thực xã hội và tấm lòng yêu nước, thương dân sâu sắc của Người. Mà đến hiện nay, những cái xấu xa ấy vẫn tồn tại, nhưng có lẽ tồn tại ở một phương diện khác và được giấu trong vỏ bọc tốt đẹp.