Tác giả Cao Bá Quát (Tiểu sử, Sự nghiệp, Tác phẩm)

Cao Bá Quát chắc chắn không còn là cái tên xa lạ đối với mọi người vì tài năng và sự bản lĩnh của ông. Cao Bá Quát là một nhà thơ tài năng và dũng cảm, được người đương thời gọi với cái tên là Thanh Quát, Thần Siêu hay Thánh Quát. 

1. Tiểu sử tác giả

- Tác giả: Cao Bá Quát, tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn Hiên

- Sinh năm 1809, mất năm 1855

- Quê quán: làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc quận Long Biên, Hà Nội).

- Thuở nhỏ, Cao Bá Quát sống trong hoàn cảnh nghèo khó, nổi tiếng là người thông minh, chăm chỉ và học giỏi.

- Khoảng mồng 6 và tháng 7 âm lịch năm Giáp Dần 1854, nhiều tỉnh miền Bắc xảy ra hạn hán lớn, và nạn châu chấu phá hoại mùa màng, và cuộc sống của người dân là vô cùng cực khổ. 

- Sau đó Cao Bá Quát vận động một số sĩ phu yêu nước ở các vùng Quốc Vinh Phúc, Cao Bằng, Lạng Sơn... Họ cùng nhau tôn Lê Duy Cự là minh chủ để chống nhà Nguyễn. Cao Bá Quát làm quốc sư, hội kiến ​​quê hương Sơn Tây Định Công Mỹ và Công Trần phất cờ khởi nghĩa Mỹ Lương, vùng Sơn Tây chống triều đình đương thời . Trong quá trình chuẩn bị khởi nghĩa, do có người tố giác, kế hoạch bị bại lộ. Đứng trước tình thế cấp bách, Cao Bá Quát phải hạ lệnh tấn công vào cuối năm 1854. Tuy giành được thắng lợi nhưng sau đó một thời gian, quân triều đình tập trung phản công và nghĩa quân liên tiếp gặp thất bại. Ông hi sinh trong cuộc tổng khởi nghĩa chống nhà Nguyễn.

2. Sự nghiệp văn chương

Ngay khi Cao Bá Quát tham gia vào khởi nghĩa Mỹ Lương, tác phẩm của ông đã bị nhà Nguyễn đốt, cấm tàng trữ và lưu hành, thất thoát rất nhiều. 

Tuy nhiên, trước năm 1984, nhóm biên soạn Thơ văn Cao Bá Quát đã đến thư viện cũ của Thư viện Trung ương Khoa học và Kỹ thuật, và sau khi loại trừ những bài báo chắc chắn không phải của ông ấy, số tác phẩm còn sót lại được tìm thấy cũng còn trên nghìn bài được ông viết bằng chữ Hán và chữ Nôm.

Cụ thể, hiện có 1353 bài thơ và 21 bài văn xuôi, trong đó có 11 bài văn nghị luận và 10 truyện ngắn viết theo thể truyền thống. 

3. Các tác phẩm tiêu biểu

Vì nhà Nguyễn đã đốt phần lớn tác phẩm của ông nên số lượng tác phẩm còn lưu truyền được đến thời điểm hiện tại rất ít. Cụ thể về chữ Nôm, có một số bài hát, thơ Đường luật và bài phú Tài tử đa cùng (Bậc tài tử lắm cảnh khốn cùng). Về phần chữ Hán, lượng thơ nhiều hơn, sưu tầm thành tập:

- Cao Chu Thần di thảo

- Mẫn Hiên thi tập

- Cao Chu Thần thi tập 

- Cao Bá Quát thi tập

4. Phong cách nghệ thuật

Thơ của ông thể hiện sự phê phán mạnh mẽ hệ thống phong kiến ​​và trì trệ, đồng thời chứa đựng  tư tưởng khai sáng tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam giữa thế kỷ.

 Trong thơ ông, nhiều chủ đề khác nhau có thể mỗi chủ đề lại có ý nghĩa phong phú, như chủ đề khát vọng của tuổi trẻ, muốn đem hết tài năng của mình cống hiến cho đời. Hay chủ đề tình bạn, tình thầy trò, chủ đề lữ du, tìm kiếm cái đẹp và cuộc sống của chàng thanh niên có biệt danh Cao và những người bạn cùng ý tưởng. 

Cũng có thể tiếp cận chủ đề cái riêng ở một chiều không trùng hợp như ý nghĩa khẳng định cái tên như bản lĩnh “tôi”, cái tên gọi có thật tài năng, cá tính: "Đạp hướng danh đồ bất điệu đầu” - Bước tới đường danh chẳng cúi đầu .

--------------------------------

Cao Bá Quát là một nhà thơ, nhà văn rất có bản lĩnh. Ngay từ những tác phẩm đầu tay đã thể hiện niềm tin vào ý chí và tài năng của nhà thơ. Tuy ông  sống cuộc đời nghèo khó, nhưng lại coi thường những kẻ quỳ gối làm giàu và tin rằng mình đang đổi đời. Từ đó có thể nhìn thấy phong cách sống của ông rất liêm khiết, thanh cao, ông sống để người phải khâm phục và kính nể mình.